Orhon Türkçesi Final 16. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Köktürkçede “üç otuz” şeklinde ifade edilen sayı aşağıdakilerden hangisidir?
|
23 |
|
30 |
|
90 |
|
32 |
|
40 |
Köktürkçede “üç otuz” şeklinde ifade edilen sayı “23”tür.
sayı sözü + onluk hane : Sayı sözü 3’tür.
Sayı ifadesi 20’yi aştığı için 3. onluk haneye geçilmiştir ve kalıptaki onluk hane yerine 30 yazılmıştır.
T.T. yirmi üç = Orh. T. üç otuz
2.Soru
I. Köktürk Kağanlığı kim tarafından kurulmuştur?
|
Muhan Kağan
|
|
İlteriş Kağan
|
|
Bumın Kağan
|
|
Költigin Kağan
|
|
Taspar Kağan
|
3.Soru
"çıgan bodunug bay kıltım az bodunug üküş kıltım ......... bu sabımda igid bar gu" (yoksul halkı zengin kıldım, az halkı çoğalttım. ......... bu sözümde yalan var mı!) cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdaki bağlaçlardan hangisi getirilmelidir?
|
takı |
|
azu |
|
ulayu |
|
tiyin |
|
yeme |
Orhun Türkçesinde bağlaç olarak azu ‘veya, yoksa, yahut’, takı ‘ve, dahi’, ulayu ‘ve’, yeme ‘ve, dahi, … da’, yan cümle bağlacı olarak tiyin ‘diye, için’ ve tip ‘diye’ sözleri kullanılır.
Soru kökünde verilen cümlenin aslı Köl Tigin Yazıtında;
"çıgan bodunug bay kıltım az bodunug üküş kıltım azu bu sabımda igid bar gu“ (yoksul halkı zengin kıldım, az halkı çoğalttım. Yoksa bu sözümde yalan var mı!)
şeklinde geçmektedir. Diğer şıklarda yer alan bağlaçlar görüldüğü üzere cümleye anlam bütünlüğü açısından uymamaktadır.
4.Soru
Bilge Kağan yazıtında geçen sözcüklerden hangisinin çözümlemesi aşağıda yanlış olarak verilmiştir?
|
il “memleket, ülke” +(i)g [belirtme durumu eki] |
|
törü “töre, yasa” +g [belirtme durumu eki] |
|
ok “boy örgütü” +suz [isimden isim –sıfat- yapım eki, yokluk eki] |
|
ini “kız kardeş” +si [3. tekil kişi iyelik eki] |
|
yo- “yok olmak” –g “yok olan şey” [fiilden isim yapım eki] +çı [isimden isim yapım eki, meslek eki] |
D şıkkındaki "ini “kız kardeş” +si [3. tekil kişi iyelik eki]" bilgisinin doğrusu "ini “erkek kardeş” +si [3. tekil kişi iyelik eki]"dir. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.
5.Soru
- türük bodun adak kamşattı yablak boltaçı erti
- ol ödke kul kullug kü? kü?lüg bolmış erti
- adıglı to?uzlı art üze sokuşmış ermiş
- katun yok bolmış erti anı yoglatayın tedi
- bir kişi ya?ılsar uguşı bodunı bişüki?e tegi kıdmaz ermiş
- türük bodun atı yok bolu barmış erti
- azkına türük bodun yorıyur ermiş
- yanıgma yagıg kelürür ertim
- adıglı to?uzlı art üze sokuşmış ermiş
- tün yeme udısıkım kelmez erti kün yeme olursıkım kelmez erti
Yukarıda verilen ifadelerden kaç tanesinde belirsiz geçmiş zamanın hikâyesine göre çekimlenmiş fiil bulunmaktadır?
|
|
3 |
|
4 |
|
5 |
|
8 |
Uzak Geçmiş Zaman: "-mIş" ekli anlatılan geçmiş zaman eki üzerine "er-" yardımcı fiili getirilerek yapılır;
"-mIş erti" şeklinde çekimlenen haline belirsiz geçmiş zaman hikayesi,
"-mış ermiş" şeklinde çekimlenen haline ise belirsiz geçmiş zaman rivayeti denir.
Buna göre "-mIş erti" şeklinde çekimlenen ifadeler;
- ol ödke kul kullug kü? kü?lüg bol-mış er-ti
- katun yok bol-mış er-ti anı yoglatayın tedi
- türük bodun atı yok bolu bar-mış er-ti
olmak üzere toplam 3 tanedir.
6.Soru
Orhun yazıtlarının adına dikildiği devlet adamları, aşağıdakilerin hangisinde birlikte ve doğru olarak verilmiştir?
|
Bilge Kağan, Taspar Kağan, Köl Tigin
|
|
Köl Tigin, Muhan Kağan, Bumın Kağan
|
|
Köl Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk
|
|
Tonyukuk, Kapgan Kağan, Bilge Kağan
|
|
Bilge Kağan, Tonyukuk, Kutlug Kağan
|
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi birden fazla ek almıştır?
|
begler |
|
yirke |
|
içreki |
|
bilge |
|
işig |
beg “bey” +ler [çokluk eki]
yir “yer” +ke [yönelme durumu eki]
iç “iç” +re [yön gösterme eki] +ki [aidiyet eki]
bilge “bilen, bilgili” < bil- “bilmek” –ge [fiilden isim –sıfat- yapım eki]
iş “iş” +(i)g [belirtme durumu eki]
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi “Süçig, Yagur, Yanılsar” sözcüklerinin türkçe anlamları doğru olarak verilmiştir?
|
Tatlı- Yaklaşmak- Yanmak |
|
Yaklaşmak- Yanılmak- Tatlı |
|
Tatmak- Yaklaşmak- Yanılmak |
|
Süt – Yakın- Yanmak |
|
Tatlı- Yaklaşmak- Yanılmak |
süçig “tatlı” < süt “süt” +sig [isimden isim –sıfat- yapım eki. Sözcük kökünün son sesi /t/ ile ek başı /s/ seslerinin kaynaşmasından dolayı hece başı ünsüzü /ç/’dir], yag(u)r- (< yakur-) “yaklaşmak” < ya- “yaklaşmak” –k “yakın” [fiilden isim yapım eki] +u “yaklaşmak” [isimden fiil yapım eki: > yagu-] –r [ettirgenlik eki] –u [zarf-fiil eki], yaŋıl- “yanılmak” < yaŋ- “yanılmak” –(ı)l [edilgenlik eki] –sar [zarf-fiil eki].
9.Soru
Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde “belirtme durumu eki” kullanılmıştır?
|
kişig |
|
ıda |
|
özüm |
|
yiyü |
|
öŋre |
kişi “kişi” +g [belirtme durumu eki]
ı “orman, ağaçlık” +da [bulunma-çıkma durumu eki]
özüm “kendim” öz+(ü)m [1. tekil kişi iyelik eki]
yi- ~ ye- “yemek” –(y)ü [zarf-fiil eki]
öŋ “ön, doğu” +re [yön gösterme eki]
10.Soru
I. +lAr
II. +gUn
III. +(I)?
IV. +(X)t
V. +An
Yukarıdaki eklerden hangileri Orhun Türkçesindeki çokluk ekleridir?
|
I, II, III, IV, V |
|
I, II, IV, V |
|
II, III, IV, V |
|
IV, V |
|
I, II, IV |
Orhun Türkçesindeki çokluk ekleri +lAr, +gUn, +(X)t ve +An ekidir. +(I)? eki Orhun Türkçesindeki tamlayan (genitif, ilgi) durumu ekidir.
11.Soru
Fiilin sıfat şekillerine ne ad verilir?
|
Fiiller |
|
Zarf-fiiller |
|
Zamir-fiiller |
|
İsim-fiiller |
|
Sıfat-fiiller |
Sıfat-fiiller, fiilin sıfat şekilleridir,doğru cevap ''E'' şıkkıdır.
12.Soru
Kişi Ekleri Olarak Kişi Zamirlerinin Kullanıldığı Fiil Çekimlerine göre 1.kişi "men" in çoğul çekimi aşağıdakilerden hangisidir?
|
menler |
|
siz |
|
manlar |
|
biz |
|
menceler |
13.Soru
"yanılsar uguşı bodunı" ifadesinde aşağıdaki eklerden hangisi kullanılmıştır?
|
İsimden isim yapan ek |
|
Fiilden fiil yapan ek |
|
İsim-fiil eki |
|
Sıfat-fiil eki |
|
Zarf-fiil eki |
Yanılmak anlamına genel "ya?" sözcüğüne edilgenlik eki olan -(ı)l ve zarf-fiil eki olan -sar getirilmiştir. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.
14.Soru
Orhun Türkçesindeki "yadag" sözcüğünün, Türkiye Türkçesindeki doğru karşılığı, aşağıdakilerden hangisidir?
|
ada
|
|
yatak
|
|
yaya
|
|
adak
|
|
yayık
|
15.Soru
Bilge Kağan yazıtında geçen sözcüklerden hangisinin çözümlemesi aşağıda yanlış olarak verilmiştir?
|
süle- “asker sevk etmek” –pen [zarf-fiil eki] |
|
baz “bağımlı, tâbi” < ba- “bağlamak” –z [fiilden isim yapım eki] |
|
kirü “doğu” (ki [arka, sonra] +rü [yön gösterme eki]) |
|
tiz “diz” +lig [isimden isim yapım eki] +(i)g [belirtme durumu eki] |
|
sök- “çökmek” –ür [ettirgenlik eki] –miş [3. tekil kişi belirli geçmiş zaman] |
C şıkkında geçen "kirü “doğu” (ki [arka, sonra] +rü [yön gösterme eki])" bilgisinin doğrusu "kirü “batı” (ki [arka, sonra] +rü [yön gösterme eki])"dır. Bu nedenle doğru cevap C şıkkıdır.
16.Soru
Aşağıdaki ifadelerden hangisinde geniş zamanı olumsuz yapan ek kullanılmıştır?
|
Açsar tosık ö-mez sen bir todsar açsık ö-mez sen |
|
Üze kök teŋri asra yagız yer kılıntukda ekin ara kişi oglı kılın-mış |
|
Terilip yetmiş er bol-mış |
|
Bunça bodun kelipen yogla-mış sıgta-mış |
|
Kişi oglı kop ölgeli törü-miş |
Geniş zamanın olumsuzu -mAz eki ile yapılır. 2. tekil kişi için: açsar tosık ö-mez sen bir todsar açsık ö-mez sen “acıkırsan doyacağını düşünmezsin, bir (de) doyarsan acıkacağını düşünmezsin” BK K6 /-mIş Ekli Geçmiş Zaman Bu geçmiş zaman, anlatanın görmediği eylemler için kullanılır. Orhun Türkçesinde öznenin 3. kişi olduğu örnekler vardır.üze kök teŋri asra yagız yer kılıntukda ekin ara kişi oglı kılın-mış “yukarıda mavi gök, aşağıda kara toprak yaratıldığında ikisinin arasında insanoğlu yaratılmış” KT D1 terilip yetmiş er bol-mış “toplanıp yetmiş er (kişi) olmuş” BK D11 kişi oglı kop ölgeli törü-miş “insanoğlu hep ölümlü yaratılmış” KT K10 bunça bodun kelipen yogla-mış sıgta-mış “bunca halk gelerek yas tutmuşlar, ağlamışlar” KT D4
17.Soru
“te?ri töpüsinte tutup yügerü kötürmiş” ifadesinde altı çizili sözcüğün aldığı ekler sırasıyla hangi seçenekte doğru verilmiştir?
|
3. Tekil kişi iyelik eki, araç durumu eki |
|
2. Tekil kişi iyelik eki, zamir n’si, bulunma durumu eki |
|
1. Tekil kişi iyelik eki, 2. Tekil kişi iyelik eki |
|
Bulunma durumu eki |
|
3. Tekil kişi iyelik eki, zamir n’si, bulunma-çıkma durumu eki |
töpüsinte sözcüğünün tahlili şu şekildedir: töpü “tepe” (> tope > tepe) +si [3. tekil kişi iyelik eki] +n [zamir n’si] +te [bulunma-çıkma durumu eki].
18.Soru
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinin üzerinde 2. Çoğul kişi iyelik eki vardır?
|
apam |
|
iliŋin |
|
yagısı |
|
kaŋıŋız |
|
edgüg |
apa+m ‘atalarım’ sözcüğünün üzerinde I. tekil kişi iyelik eki, il+iŋ+in ‘ülkeni’ sözcüğünün üzerinde II. tekil kişi iyelik eki, yagı+sı ‘düşmanı’ sözcüğünün üzerinde III. tekil kişi iyelik eki, edgü+g ‘kazancın’ sözcüğünün üzerinde II. tekil kişi iyelik eki vardır. kaŋ+ıŋız ‘babanız’ sözcüğünün üzerinde II. çoğul kişi iyelik eki vardır.
19.Soru
Aşağıdaki eylemlerin hangisine -DI Ekli Geçmiş Zaman eki getirilirken ek başı unsuzu /t/ olur?
|
içik- |
|
aç- |
|
bar- |
|
bol- |
|
süle- |
Orhun Türkçesinde hangisine -DI Ekli Geçmiş Zaman çekiminde /l/, /n/, /r/ ünsüzleri ile sonlanan fiillerde ek başı unsuzu /t/ olur. Dolayısıyla bol- eylemi çekimlenirken boltı biçiminde ek başı ünsüzü /t/ ünsüzü yapılmaktadır.
20.Soru
“eki otuz yaşıma tabgaç ….……. süledim” (yirmi iki yaşımda Çin’e doğru sefer ettim) cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdaki sontakılardan hangisi getirilmelidir?
|
üçün |
|
teg |
|
birle |
|
tapa |
|
ötrü |
“eki otuz yaşıma tabgaç tapa süledim” = yirmi iki yaşımda Çin’e doğru sefer ettim
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ