Gazzali’ye göre hakikati arayanlar şunlardır: Batiniler, Filozoflar, Sufiler ve Kelamcılardır.

Felsefeden gerçek anlamda söz edilebilmesi için İbn Sina, metafizik disiplininin olması gerektiğini savunur.

Gazzâlî’nin Bağdat Nizâmiye Medresesi’nde öğrencisi Cüveynî'dir.

İbn, psikolojiye (ilmü’n-nefs) düşünce sisteminde merkezi bir konuma oturtarak onu bilgi teorisi, mantık, metafizik, ahlâk ve din felsefesiyle ilişkilendirmiştir. Bu psikoloji anlayışıyla ilişkili bir terimdir.

İbn Rüşd, din ile felsefenin insanları birbiriyle çelişen sonuçlara götürmelerinin mümkün olmadığı kanaatindedir. Çünkü insan aklının ürünü olan felsefenin temelinde yatan ve ontik düzende geçerli olan sebeplilik ilkesinin de, vahiy ürünü olan dinin de kaynağı, Allah’ın ezelî ilim ve hikmetidir. Dolayısıyla aynı kaynaktan beslenen din ile felsefe iç içedir, “felsefe dinin arkadaşı ve süt kardeşidir”, “hakikat hakikata ters düflmez, aksine onu destekler” demektedir. Fakat İbn Rüşd “sütkardeş”, “arkadaş” ve “hakikat” olarak nitelediği felsefe ile dini hiçbir şekilde birbiriyle “özdeş” saymamıştır.

Fıkıhçılar Gazzali’nin hakikati arayanlar olarak nitelendirdiği sınıflardan biri değildir.

Gazzali teorik olarak bilgi edinmeye de çok fazla önem vermektedir.

Üstadı Aristoteles gibi İbn Rüşd de madde, sûret (form), etkin (fail) ve amaç (gâye) olmak üzere dört sebepten söz eder. Bunların konumuz bakımından önem taşıyanı, etkin (fail) sebeptir.

Filozofların Tutarsızlığı’nı yazarak genelde filozoflarla özelde ise İbn Sînâ ile hesaplaşmıştır. Amacı ve özel yöntemi uyarınca yirmi problem tespit ederek bunları filozofların kullandığı terminoloji ve mantık disiplini çerçevesinde tartışmıştır. Yer yer polemiğe dönüşen diyalektik bir söylemle gerçekleştirdiği felsefe eleştirisi sonucunda İbn Sînâ’nın ve dolayısıyla da filozofların on yedi mesele hakkındaki görüşlerinin hatalı, çelişik ve tutarsız olduğunu belirleyen Gazzâlî, Tanrı-âlem ilişkisi yahut âlemin ezelîliği, Allah’ın tikellere ilişkin bilgisi ve ölümden sonraki hayatın bedensiz olacağı yahut cesetlerin diriltilmesi konusundaki görüşlerinin dinî ilkeler açısından tümüyle geçersiz (bâtıl) olduğu kanaatine ulaşmıştır. Gazzâlî’nin filozoflarla hesaplaşması İslam düşünce ve bilimi açısından önemli gelişmelerin yolunu açmıştır.

İbn Rüşd, devrin ve bölgenin geleneğine uygun olarak öğrenim hayatının ilk adımı olan okuma, yazma ve dil bilgisi ile temel dinî bilgileri babasından öğrendi. Hukuktan tıbba, matematikten felsefeye uzanan farklı alanlarda dönemin önde gelen bilginlerinden ders alan İbn Rüşd’ün ünlü hekim İbn Zühr ile olan yakın dostluğu, kendisinin tıp alanındaki başarılarında önemli rol oynamıştır.

Osmanlı felsefesinde önemi ve faaliyeti açıklanan düşünür Gazzali’dir.

Seçenekleri okuduğunuzda hatırlmanız gereken İbn Rüşd’ün görüşlerinden olmayanı fark etmenizdir.

Fârâbî zorunlu olan ile çok ve zorunsuz varlıklar arasındaki ilişkiyi südûr yahut feyiz teorisi adı verilen hiyerarşik bir düzen içinde yorumlamak istemişlerdir.Bu teoriyi benimsemediğini açıkça dile getiren İbn Rüşd’e göre Fârâbî ve İbn Sînâ’nın doğru olmayan ve mantıkî çelişkiler içeren bu teoriye yönelmeleri, bu filozoşarın Aristoteles’in de kabul ettiği “birden ancak bir çıkar” ilkesini yanlış anlamaktan ileri gelmiştir.

Osmanlı medreseleri ve müfredatında Akâidü’n-Nesefî, el-Akâidü’l-Adûdiyye, el-Mevâkıf fi’l-kelâm, el-Makâsıd, Hidâyetu’l-hikme ve Hikmetü’l-ayn adlı eserlerin akaid, kelâm ve hikmet adı altında verilen derslerin vazgeçilmez metinleri olduğu görülür. Tehâfütü’t- tehâfüt bunların arasında yer almaz.

İdrak gücü kapsamında beşi dış, beşi de iç olmak üzere toplam on ayrı duyu yetisi bulunur. (a1) Bunlardan dokunma, tatma, koklama, işitme ve görme “dış idrak gücü” yahut “dış duyular” olarak adlandırılırken (a2) ortak duyu, tasarlama/hayal, tahayyül/tefekkür, vehim, belleme/hatırlama yetileri de “iç idrak gücü” yahut “iç duyular” şeklinde isimlendirilir.

Kelam ve felsefeyi kaynaştıran ve eserleri verilen düşünür Fahreddin Râzî ‘dir. İbnü-l –Arabi ise tasavvufu felsefe ile kaynaştıran düşünürdür.

Aklın kendini bilmesi yahut varlığının bilincinde olması gerçeğini düşünce tarihinde ilk defa ispatlamaya çalışan filozof İbni Sina’dır.

İbnü’l Arabi’nin kurduğu varlık felsefesinin özünü Varlığın Birliği ifade eder.