Ünite 8: Spor Tesisleri İşletmeciliği

Giriş

Spor tesislerinin yüksek parasal değerlere ihtiyaç duyması bu tesislere yönlendirilen yatırımların doğru bir şekilde işletilmesinin önemini ortaya koymaktadır. Spor tesisleri işletmeciliğinin anlaşılabilmesi açısından spor tesislerinde sunulan ürünler hakkında bilgi sahibi olunması gerekmektedir. Spor tesisleri spor ürünleri olarak çeşitli spor malları ile aktivite, tesis ve danışmanlık faaliyetleriyle ilgili olmak üzere spor hizmetleri sunmaktadır. Spor tesislerinin kuruluş aşamasında işletmecilik bilgilerine ihtiyaç duyulmaktadır.

Spor tesislerinin kurulusunda tesislerin dizayn ve planlaması konuları öne çıkmaktadır. Başarılı bir şekilde planlanan ve dizayn edilen spor tesisleri spor ürünlerini etkin bir sek ilde sunabilecek ve toplum ihtiyaçlarını karşılayabileceklerdir. Spor tesisleri faaliyetlerinin başarılı bir şekilde sürdürülebilirliği gelir ve maliyet unsurlarına bağlı olmaktadır. Bu kapsamda spor gelir ve maliyet unsurları hakkında bilgiler sunulacaktır. Ayrıca, spor tesisleri işletmecilerinin gelir ve maliyetlerini yönetirken kullanmaları faydalı olacak nakit, nakit akımı, bütçe ve fizibilite olarak sıralanabilecek çeşitli işletmecilik kavramlarına açıklık getirilecektir. Spor tesislerinin faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek risk faktörlerinin yönetilmesi, spor tesisleri işletmeciliğinin önemli konuları arasındadır.

Spor Tesisleri İşletmeciliği

Spor tesisi: Spor müsabakalarının yapılabildiği, spor etkinliklerine ev sahipliğinin gerçekleştirilebildiği, spor oyunlarının oynanabildiği ölçekte büyüklüğe sahip kamu destekli fonlar yardımıyla da kurulabilen tesisler olarak tanımlanmaktadır. Spor tesisleri işletmeciliği: katılım sporları tipindeki tesisler ve kamu konvansiyonel tesislerinin faaliyetlerinin yürütülmesini ifade eder. Spor tesisleri işletmeciliğinde yetersizlikler insanlar tarafından az kullanım, düşük hasılatlar ve zayıf tesis hizmetlerine neden olabilir.

Spor tesisleri işletmeciliğinde başarının sağlanması spor gelişimi, sosyal refah ve rekreasyon konularında fayda sağlamaktadır. Spor tesislerinin bilinirliğinin artması kişilerin spora katılımını artırır ve sporun gelişmesini sağlar. Spor tesislerinin kötü koşullarda faaliyet göstermesi yerel ve uluslararası alanda spor takımlarının performanslarının düşmesine yol açar. Kamu ve diğer organizasyonlar spor tesislerinin işletilmesi amacıyla büyük miktarda fonları yatırıma yönlendirir. Spor tesisleri işletmeciliğinde yetersizlikler insanlar tarafından az kullanım, düşük hasılatlar ve zayıf tesis hizmetlerine neden olabilir. Spor tesislerine yatırılan fonların etkin bir şekilde değerlendirilebilmesi açısından spor tesis işletmeciliğine özel önem verilmesi gerekmektedir.

Spor tesisleri işletmeciliği tek bir çatı altında toplanan bağımsız faaliyetlerden oluşmamaktadır. Spor tesis işletmeciliği faaliyetleri büyük bir sistemin unsurlarını kapsar. Her unsur ise birbirleriyle ilişkili olmak zorundadır. Buradaki ilişki, planlama ve yürütme aşamalarında her unsurun birlikte hareket etmesini ifade etmektedir.

Spor Mal ve Hizmetlerinin Üretiminde Spor Tesisleri

Spor ürünleri: Spor malları, spor aktivite hizmetleri, spor tesis hizmetleri ve spor danışmanlık hizmetleridir. Spor ürünleri tesise bağımlı ya da tesisten bağımsız olabilir. Spor ürünleri aktivite hizmetleri olarak gerçekleşebilmektedir. Spor aktivite hizmetleri; insanların her düzeyde katılım gösterebileceği spor program, müsabaka ya da aktivitelerini ifade eder. Spor tesis hizmetleri; spor katılımcılarının ve spor izleyicilerinin çeşitli gereksinimlerini karşılamak amacıyla bir tesise ihtiyaç duyan hizmetler olarak tanımlanabilir. Spor danışmanlık hizmetleri; spor programlarının oluşturulması, spor tesisler inin tasarımı, spor pazarlaması, spor yönetimi ve spor ilaçları konularında uzmanlar tarafından müşterilere aktarılan tavsiye ve kılavuzlardır.

(Sayfa 169, Tablo 8.1) Tabloda yer alan spor ürünlerinden spor aktivite hizmetleri ve spor tesis hizmetleri kategorilerindeki hizmetler spor tesisi bağımlı hizmetler olarak tanımlanmaktadır. Spor tesis işletmelerinde yer alan personel, hizmetlerin temininde görev almaktadır. Özellikle spor aktivite hizmeti ve spor tesis hizmeti sağlayan organizasyonlarda hizmetlerin uygun bir şekilde sunularak başarıya ulaşılmasında spor tesisi çok önemli bir role sahiptir. Çünkü spor ürünlerinde sunum yeri spor tesisi içerisinde gerçekleşmektedir. Organizasyonun, hizmetlerin dağıtımı ile ilgili stratejilerini hayata geçirdiği yer spor tesisidir. Spor danışmanlık hizmetleri üzerinde yoğunlaşan organizasyonlarda ise spor tesisine bağımlılık kısmen düşük olur. Örneğin, hizmet sağlayıcıları ile müşteriler bağımsız bir yerde buluşabilir. Bu durumda hizmetin sağlandığı yer önem taşır. Ancak, spor aktivite ve spor tesis hizmetlerinin ya da bu iki kategori kapsamında birleştirilebilecek hizmetlerin üret ilmesi ve sağlanmasında spor tesisi başarı ya da başarısızlık konusunda bir belirleyicidir.

Özellikle spor aktivite hizmeti ve spor tesis hizmeti sağlayan organizasyonlarda hizmetlerin uygun bir şekilde sunularak başarıya ulaşılmasında spor tesisi çok önemli bir role sahiptir.

Spor Tesislerinin Tasarımı ve Planlanması

Spor tesislerinin planlamasında tesis yerinin önemli işlevleri bulunmaktadır. Genişleme olanakları tesisin yeriyle bağlantılı bir konudur. Spor tesisinde sunulacak hizmetlerin, sunum yollarının ve limitlerin belirlenmesi spor tesisi planlamasında dikkate alınmalıdır.

Spor tesisinin planlanması ve kurulması toplum, spor yöneticileri, mühendisler, mimarlar ve planlamacıları içeren fayda, verimlilik ve müşteri tatmini gerektiren bir süreçtir. Bu farklı gruplar arasında koordinasyonun sağlanması modern ekipmanlar ve yüksek ihtiyaçlı tesisler  kurulması zorlu bir süreç hâline gelmektedir. (Sayfa 170, Tablo 8.2)

Spor tesislerinin kurulabilmesi için fonlara gereksinim duyulmaktadır. Fon kaynaklarını ekonomik koşullar, enflasyon, istihdam düzeyi ve faiz oranları etkileyebilir. Spor tesislerinde fon kaynaklarının değerlendirilmesi önemli olmaktadır. Spor tesislerinin kurulmasında bir planlama komitesi görev yapar. Planlama komitesinin görevi onaylanmış fonlama düzeyinde fonksiyonel yapılar oluşturarak mimari planlara aktarılması ve kullanıcı grupların ihtiyaçları ile uyumlu hâle getirilmesinin sağlanmasıdır.

Spor tesisleri yüksek maliyetli olmakta ve potansiyel kullanıcılar tarafından ilgiyle tak ip edilmektedir. Zaman periyodları belirlenmeli ve kurulusun biteceği tarih tespit edilmeli ve aktivitelerin programlanması yapılmalıdır. Eğitim aktiviteleri, atletik aktiviteler ve rekreasyon programları gibi diğer aktiviteleri güvenilir bir şekilde planlanmalıdır.

Spor tesisi için yer seçimi de önemli bir konudur. Spor tesisinin kuruluş yerinin tespiti planlama komitesinin tespiti öncesi ya da sonrasına olabilir. Kuruluş yerinin seçiminde yer, ulaşılabilirlik, maliyet ve tomografik faktörleri belirleyici olur.

Spor tesisi projesi hayata geçerken beklenmedik değişimlerin, maliyet arttırıcı unsurların ve güven eksiltici durumların önüne geçilmesi amacıyla satın alma fiyat tekliflerinden yararlanılır. Satın alma fiyat tekliflerinin oluşturulması ve değerlendirilmesi ve seçimi spor tesisi planlamasında önemli bir yer tutar. Spor tesisi kuruluş planına uygun olarak satın alma teklifleri incelenmelidir.

Spor ürünleri genellikle soyut ve sübjektif olarak görülmektedir. Spor tesisi, ürünler hak-kında en somut ve göz önüne çıkarılabilecek bir olgudur.

Spor tesisleri dizayn edilirken önemli olan bir konu da sunulacak spor ürünlerinin fiziksel kanıtıdır. Spor ürünleri genellikle soyut ve sübjektif olarak görülmektedir. Spor ürünlerinde fiziksel kanıt ise sunulan ürünlerin somutlaştırılması ile kullanıcıların satın alım kararına etki eder. Spor ürünlerinin somutlaştırılmasında bir fiziksel kanıt yaratılması gerekmektedir. Bu fiziksel kanıt ise spor tesisi vasıtasıyla yaratılır. Spor tesisleri planlaması, spor ürünlerinde fiziksel kanıt yaratabilecek bir dizayn ve yapımı içermelidir. Spor ürünlerinde fiziksel kanıt, spor tesisi vasıtasıyla kalite özelliklerin etkileyerek spor kullanıcılarının kalite algısının değiştirilmesini esas almaktadır. Spor tesisi, ürünler hakkında en somut ve göz önüne çıkarılabilecek bir olgudur. Bu nedenle, spor tesislerinin fiziksel kanıt ortaya çıkarabilecek şekilde dizayn edilmesi gerekmektedir.

Spor Tesislerinde Gelir Ve Maliyet Unsurlarının Yönetimi

İşletmecilikte, gelirlerin ve maliyetlerin yönetimi ön plana çıkar.

Gelir: Spor işletmelerinde elde edilen para miktarı olarak tanımlanmaktadır.

Maliyet: Spor işletmelerinin harcamalarını ifade eden kavramdır. (Sayfa 171, Tablo 8.3)

Gelir ve maliyetlerin spor işletmecileri tarafından dengeli bir şekilde yönetilebilmesi için bütçelere ihtiyaç duyulmaktadır.

Bütçe: Elde edilen para kaynaklarının nerelere harcanacağını gösteren bir yol haritasını göstermektedir.

Spor yönetiminde temel problemlerden biri spor işletmeleri için gerekli fonların bulunması hâline gelmiştir. Fonlar sayesinde spor tesisleri başarılı ve verimli bir büyüme sürecine ulaşabilir. Spor tesislerinin maliyeti önemli bir faktörken bu maliyetin nereden karşılanacağı da üzerinde dikkatle durulması gereken bir konu hâline gelmiştir. Özellikle büyük ölçekli tesisler (stadyumlar vb.) ciddi maliyetler gerektirmekte ve tesisin faaliyetlerinin talep görmesi önem arz etmektedir. Toplumdaki kişilerin vergileri veya özel yatırımcıların sağladığı fonlar kullanılmadan önce birçok soruya cevap verilmesi gerekmektedir. Spor tesislerinin hayata geçirilmesi için kuruluş maliyetleri, işletme maliyetleri ve sunulacak değerler ortaya konmalıdır.

Spor tesislerinin nakit akımı yaratması oldukça önemlidir. Nakit : Hazır olarak bankada bulunan miktarlar ve nakde çevrilebilecek kısa vadeli likit yatırımlardır. Nakit Akımı: Net kârın üzerine amortisman, yıpranma payı tükenme ve beklenmeyen durumlar için ayrılmış olan miktarın eklenmesiyle bulunan kavramdır.

Bir tesisin kurulması ve gerekli varlıkların satın alınması uzun vadeli bir planlama sürecine dayanan fayda, maliyet ve riskleri içeren değerlendirme ile mümkün olmaktadır. İyi bir planlama başarı ya da başarısızlığa götüren bütün faktörlerin incelenmesini gerektirmektedir. Spor tesislerine yatırımlarda etkin bir planlama ise fizibilite çalışması ile mümkün hâle gelir. Fizibilite: değerlendirilen bir projede verilerin ve bulguların sistematik şekilde tasarım, toplanma, analiz ve rapor edilmesi çalışmalarıdır.

Spor Tesislerinde Risklerin Yönetimi

Spor tesislerinde risk yönetiminin etkin bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için spor tesisler inin yönetimi konularında bilgi sahibi olunması gerekmektedir. Spor tesis yöneticileri üzerinde yapılan araştırmalar, uygulamada çeşitli risk yönetimi prosedürlerinin izlendiğini ortaya koymaktadır. Spor tesis işletmecileri risk yönetimine katkı sağlayacak metotlar izlemektedir. Personelin eğitilmesi ve risk yönetimi hakkında seminerler düzenlenmesi verimlilik sağlayan uygulamalardan birisidir. Tesisler için faydalı olabilecek bir diğer uygulama ise risk yönetimi konusunda uzmanlaşmış bir risk yöneticisinin istihdam edilmesidir. Risk yöneticisinin eğitim programlarına katılarak yeterince uzmanlaşması sağlanmalıdır. Spor tesislerinin farklı bölümlerinin kontrol edilmesi ve mekanik-elektronik teçhizatın kontrolü risk yönetiminde fayda sağlayacaktır.

Spor tesislerinin önemli gelir kaynaklarından birisi olan biletler de önemli risk unsurlarındandır. Biletlerin yasal olmayan yollardan satısı konusunda önleyici uygulamalar yapılmalıdır. Spor tesisi kullanıcıları da risklere maruz kalmaktadır. Yaşanabilecek kaza ve sakatlanmaya sebep olan olaylar dikkatle izlenmelidir.

Spor konusunda uzmanlar tarafından oluşturulmuş 9 adet risk yönetim süreci bulunmaktadır.

Risk yönetim süreçleri: Risk yönetiminde kullanılan sistem, model, plan, program, döngü ya da aşamalardır.

Bu risk yönetim planları spor, stadyumlar, rekreasyon, fiziksel aktiviteler, işletme örgütleri, bos zaman, parklar, spor tesisleri, etkinlik yönetimi alanları özelinde geliştirilmiştir. Spor tesisleri yöneticileri uygun olduklarını düşündükleri bir alanda geliştirilmiş süreçleri kendi tesislerinde uygulayabilmektedirler. (Sayfa 174, Tablo 8.4)

Spor ve stadyumlar alanına uygun olan birinci süreç risklerin tanımlanması, riskler in sınıflandırılması, risk üzerine yapılacak işlemlerin belirlenmesi ile başlamaktadır. İkinci süreç spor, rekreasyon ve fiziksel aktivitelere uygun olmakta ve risklerin tanımlanması ile başlamaktadır. Spor, rekreasyon ve fiziksel aktivitelerde uygulanabilecek bir diğer sistem üçüncü süreçte gösterilmiştir. Risklerin tanımlanması ile başlayan süreçte ikinci adım risklerin değerlendirilmesidir. Bu aşamada riskler olasılıklara, hasarına ve çokluğuna göre değerlendirilmektedir. Son aşamada ise kabul, azaltma, transfer ve ortadan kaldırma yöntemleriyle riskler kontrol edilmektedir.

İşletme örgütlerinde gerçekleştirilmesi uygun bulunan dördüncü sürecin ilk aşaması potansiyel kayıpların belirlenmesidir. Potansiyel kayıpların değerlendirilmesini içeren ikinci aşamada kayıpların ciddiliği ve sıklığı araştırılmaktadır. Maruz kalınan kayıplar için işlem yapılması aşamasında riskler kontrol edilmekte ve risklerin finansmanı gerçekleştirilmektedir. Süreç, risk politikalarının programlanması ile sona ulaşmakta ve politika bildirileri ile risk yönetim kılavuzları oluşturulmaktadır.

Besinci süreç rekreasyon ve bos zaman üzerinde geliştirilmiştir. Süreçte risk tanımlanması ardından risk değerlendirme yapılmaktadır. Değerlendirme önceki deneyimler ve tahminler üzerine yoğunlaşarak olayların ciddiyetine ve sıklığına karar vermektedir. Riskler hakkında tutma, transfer, azaltma ve kaçınma işlemleri yapılmaktadır. Son aşamada politika ve uyarılar olası değişimlere göre düzenlenmektedir. Spor, rekreasyon ve parklar alanındaki altıncı süreç risk tanımlama ile başlamaktadır. İkinci asama olan risk değerlendirmede kayıpları belirli bir periyot üzerinden hangi olasılıkla meydana gelebileceği belirlenmekte ve zararları karşılayabilecek finansman olanakları araştırılmaktadır. Üçüncü aşamasında transfer, kaçınma, azaltma ve tutma işlemleri yapılmaktadır. Politika ve prosedür kılavuzlarını içeren risk yönetim planı hazırlanması ile süreç sona ermektedir.

Spor tesislerine uygun olan yedinci sürecin ilk aşaması basitçe risklerin tanımlanmasını içeren risk tanınmasıdır. İkinci aşamada meydana gelen olay sayısı ele alınmakta ve olaylar sonucu ortaya çıkan parasal zararlar değerlendirilmektedir. Değerlendirme sonucunda riskler üzerine kaçınma, değiştirme, azaltma ve tutma işlemleri yapılmaktadır. Sürecin son aşamasında ise standart faaliyet prosedürleri ve risk yönetim kılavuzları oluşturulmaktadır.

Etkinlikler üzerine uygulama alanı bulan dokuzuncu süreçte ilk olarak risk analizi yapılmaktadır. Risk analizinde gerçekçi, olası, gerçekçi olmayan ve potansiyel riskler tanımlanmaktadır. İkinci aşamada risk yönetim teknikleri, risk kontrolü ve risk finansmanı açısından incelenmektedir. Üçüncü aşamada uygun olan tekniklerin etkin ve yapılabilir olduğunu gösteren ölçütler hazırlanmaktadır. Dördüncü aşamada personel ve yönetim gereklilikleri göz önünde bulundurularak risk yönetim tavsiyeleri oluşturulmaktadır. Süreç, risk yönetim planının geliştirilmesi ve değerlendirilmesiyle sonuçlanır.

Spor ve fiziksel aktiviteler için uygun olan dokuzuncu süreç risk tanımlama ile baslar. İkinci aşamada riskler incelenmekte, kayıp olasılıkları belirlenmekte ve organizasyona olan finansal etkiler araştırılmaktadır. Üçüncü aşamada riskler yaratacağı kayıplarda büyüklük ve sıklık dikkate alınarak sınıflara ayrılmaktadır. Riskler hakkında önleme kabul, transfer ve azaltma işlemleri yapılmaktadır. Son olarak, yapılan değerlendirmelerle risk yönetim süreçlerinin doğruluğu hakkında denetim yapılır.

Spor tesislerinde aktiviteler yüksek risk taşımaktadır. Bu durumda alternatif olarak yapılacak üç seçenek mevcuttur. Bunlar; yüksek yükümlülük gerektiren sigorta poliçeleri satın almak, yüksek risk içeriğine sahip aktiviteleri sonlandırmak ya da risk yönetim uygulamalarına yönelmektir.

Risk yönetimi insani, hukuki ve politik gereklilikler üzerine inşa edilmiştir. Risk yönetimi sayesinde spor tesisi yöneticileri kararlarını daha fazla bilgiye dayalı ve dengeli olarak alabilmektedirler. Bir tesiste risk yönetiminin hizmet ettiği üç birim bulunmaktadır. Çalışanlar, müşteriler ve organizasyon bu birimler arasındadır.

Spor organizasyonlarında risk yönetimi konusunda çeşitli baslıklar öne çıkmaktadır. Bunlar; denetleme, tıbbi hizmetler, bina, teçhizat, güvenlik ve seyirci kontrolü, ulaşım ve ekipmanların güvenliği olarak sıralanabilir. Bu baslıklar risk yönetimi davranışını göstermektedir. Risk yönetiminde iyi bir performans gösterilebilmesi için bu alanlara yoğunlaşılması gerekmektedir.

Spor tesislerinde güvenliği tehdit edecek ve felakete yol açabilecek çeşitli olaylar yaşanabilmektedir. Bu tür olayların idare edilebilmesinde kalabalık yönetimi ve acil durum yönetimi kavramları öne çıkmaktadır. Kalabalık yönetimi yerleşim politikalarının, uyarıların, güvenliğin ve engelli katılımcıların idare edilmesini içermektedir. Acil durum yöneticileri her türden riskleri tanımlayabilmeli ve önleyebilmeli, hazırlık, tepki ve toparlanma üzerine yoğunlaşmalı ve her düzeyde acil durum yönetim planları uygulayabilmelidir.

Spor Tesislerine Katılımı Artıran Faktörler

Spor tesislerine katılımı arttırıcı faktörler; programların çekiciliği, sosyalleşme fırsatları, spor tesisine sadakat ve spor-yeridir.

Programların çekiciliği, müşterilerin düzenli olarak tesise katılımlarını sağlamada anahtar olan ihtiyaç, istek ve motivasyonların karşılanmasını ifade etmektedir. Bunlar; kilo yönetimi, aerobik, fitness, kas kütlesi artısı, güç artısı, hipertansiyon azaltma, depresyon azaltma ve kalp rahatsızlıklarının önlenmesi olarak örneklendirilebilir.

Spor tesislerinde spora katılımların sosyal bir yönü de bulunmaktadır. İnsanlar satın alma kararlarında sosyalleşme fırsatlarını önemli derecede dikkate almaktadır. Sosyal yönler spor tesislerindeki deneyimleri ve tesis hizmetleri ile ilgili tatminleri belirlemektedir.

Spor tesisine karsı duyulan bağlılık tanımsal olarak tesiste sunulan hizmetler ile ilgili pozitif algıyı ifade etmektedir. Bu kapsamda, spor tesisine olan bağlılık kapsamında tesis ile ilgili deneyime atfedilen değer, üyeliğin algılanan değeri ve yüksek kalitede hizmet sunumu konuları üzerinde odaklanmaktadır.

Spor-yeri kavramı ise sunulan hizmetlerin uzantılarını ve hizmet alınan çevrenin fiziksel özelliklerini ifade etmektedir. Spor tesislerine katılım ve müşterilerin tesiste zaman geçirerek memnun olması spor yeri özelliklerine önemli derecede bağlıdır. Bir spor tesisinde müşterilerin katılımlarını etkileyen spor-yeri özellikleri otopark olanakları, aktivitelere ulaşılabilirlik, ek hizmetler, satılan ürünler, kalabalık kontrolü, çalışanların yardımseverliği seklinde örneklenebilecek konulardan oluşabilir.