CEVAP:

Bu durum bir taraftan değişik etkenler ile
(Vehhabî hareketi gibi) merkezden kopuşları, daha
bağımsız hareket etmeyi beraberinde getirirken, bir
taraftan da merkezin modernleşme gayretlerini arttırarak
yeni bir toplumsal ve siyasî düzen arayışlarını
hızlandırmıştır. Aynı süreç bölge halklarının (bugünkü
“Ortadoğu halklarının”) Avrupaî düşünce ile tanışmasını
da beraberinde getirmiştir. Özellikle batının ilham ettiği
etnik ve dinî milliyetçilikler Osmanlı yönetimine karşı
hoşnutsuzluğu doğurmuştur. Yine bu dönemde bu fikirleri
besleyen gazete, dergi ve kitaplar yaygınlaşmıştı.