SORU: 18. yüzyılın ikinci yarısında devreye giren mekanik düşünce ve teknolojiler sayesinde toplumda yaşanan başlıca köklü sistemsel ve yapısal değişimler nelerdir?
CEVAP: İlgili sistemsel ve yapısal değişimler şunlardır: • Teknolojik sistem ve yapı değişti: Daha önceki üretim teknolojileri, insan ve hayvan gücüne dayalı organik teknolojiler iken; bundan böyle, yerini giderek makinenin yarattığı enerjiye dayalı inorganik teknolojilere bıraktı. • Ekonomik üretim sistemi değişti: Daha önce kapalı ev ekonomisi içinde geçimlik üretim yapılırken; üretim, işbölümü ve uzmanlaşmaya dayalı olarak pazar için üretim yapan fabrikalara kayarak fabrika sistemi olarak yapılandı. • Üretimin organizasyon sistemi değişti: El sanatları atölyesi yerine, fabrikanın organizasyon yapısı devreye girdi. • Sanayi toplumu, kişisel düzeyde bireyci insanı: Örgütsel düzeyde hiyerarşik yönetim ve teknolojik yönüyle yatay ve katı (kapalı) örgütlenmeyi; kurumsal düzeyde mekanik yasa ve kurallara dayalı kurumsal yapılar yarattı. • İşbölümü ve uzmanlaşma çeşitlenerek yapısal değişim geçirdi. • Piyasa yapılanışı, işbölümü ve uzmanlaşmaya paralel çeşitlenme gösterdi. Üretim ve piyasa odaklı ekonomik yapılanma zamanla tüketimin sürüklediği tüketim ekonomisine dönüştü. • Sosyal yapı değişti: Toprak lordları ve kölelik yerine, kapitalist ve işçi sınıfları yeni sosyal sınıflar olarak doğdu. • Sosyal ilişkiler sistemi değişti: Bağımsız birey sosyal sistemin temel unsuru oldu. Evde yapılan işler yerine, fabrika sistemi ve evden işe, işten eve gel-git trafiği insan ilişkilerini yeniden yapılandırdı. Sosyal güvenlik devlete bırakılan bir görev oldu. • Kültürel değerler sistemi değişti: Geleneksel kültür değerleri yerine, bireyci kültür değerleri devreye girdi. • Küresel sistem değişti: Ulus kökenli küresel yapılanma, sanayilerin hammadde ihtiyaç ve pazar arayışı sömürgeci emperyalist küresel sistemi yarattı.
