TÜRK BASIN TARİHİ Dersi Tanzimat Dönemi’nde Basın (1828-1875) soru detayı:

CEVAP:

1858 tarihli Ceza Kanunu’nun basın-yayını ilgilendiren 137 ve 138. Maddeleri özetle şöyledir: 

• Ruhsatsız matbaa açmak yasaktır. • Ruhsatsız matbaa açıp kitap veya evrak basanların matbaaları kapatılır ve 50 Mecidiye altın ceza olarak alınır.• Ruhsatlı matbaalarda devlet aleyhine yapılan yayınlar toplatılır. • Bu tür yayınları yapan matbaalar geçici veya sürekli olarak kapatılır. 10-50 Mecidiye altın arasında ceza alınır. • Ahlakı veya güvenliği bozacak yayınlar yapan gazetecilere hapis cezası verilecektir. Bu Nizamnâmenin uygulanmaya başlamasıyla bazı matbaaların kapatıldığı, bazı yayınlara el konulduğu ve yayıncıların sürgüne gönderildiği görülür. 1860’lı yıllarda hızlı bir gelişim sürecine giren basın için bu Nizamnâmenin yetersiz kalacağı aşikârdır. Bu nedenle 1852 tarihinde, III. Napolyon döneminde yürürlüğe giren Fransız Basın Kanunu örnek alınarak yeni bir Nizamnâme hazırlanır. 1864 yılında uygulamaya giren Matbuat Nizamnâmesi kısaca şu hükümleri içeri: • Gazete çıkaracaklardan Osmanlı tebaasından olanlar Maarif Nezareti’ne, yabancı tebaadan olanlar Hariciye Nezareti’ne başvurmalıdırlar. • Yapılan inceleme sonucu uygun görülenlere ruhsat Matbuat Müdürlüğü’nce verilir. • Gazete sahibi veya müdürleri çıkacak her sayının bir nüshasını imzalı olarak Matbuat Müdürlüğü’ne, taşrada olanlar ise vilayete vermelidirler. • Gazetelerde devletin güvenliğini ve emniyetini bozan, padişaha ve ailesine, nazırlara, hükümete, dost devletlerin yöneticilerine ve hükümetleri aleyhine yayın yapılması yasaktır. Bu türde yayın yapan gazeteler bir ay süre ile kapatılacaktır.