ANAYASA HUKUKU Dersi Kurucu İktidar: Anayasayı Değiştirme Sorunu soru detayı:
SORU:
1982 Anayasası'nda anayasayı değiştirmesini yüzeysel olarak anlatınız.
CEVAP: 1982 Anayasası’nın 17.5.1987 tarihli tadilinden önceki çözüm tarzı ise 1924 ve 1961 Anayasası’ndaki teklif ve karar yeter sayılarını aynen muhafaza etmekle bir- likte, bu anayasalarda mevcut olmayan bir onay safhası öngörmüştü. Bu safhada onay yetkisi, Cumhurbaşkanı ile halk arasında paylaşılmaktaydı. fiöyle ki Cumhur- başkanı, Anayasa değişikliklerini, diğer kanunlarda olduğu gibi, bir kere daha gö- rüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermek ve Meclis bu kanunu aynen kabul etti- ği takdirde onu halkoyuna sunmak yetkisine sahipti.
Anayasa’da 17.5.1987 tarihli ve 3361 sayılı Kanun’la yapılan değişiklik ise ana- yasanın değiştirilmesi usulünü büyük çapta tâdil etmiş bulunmaktadır. Anılan de- ğişiklikle, Anayasa’nın 175. maddesi şu şekli almıştır:
“Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklişer Genel Kurulda iki defa görüşülür. Değiştirilme teklifinin kabulü Meclisin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür.
Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklişerin görüşülmesi ve kabulü, bu maddedeki kayıtlar dışında, kanunların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki hüküm- lere tâbidir.
Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderebilir. Meclis, geri gönderilen kanunu üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu kanunu halkoyuna sunabilir.
Meclisçe üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az oyla kabul edi- len Anayasa değişikliği hakkındaki Kanun, Cumhurbaşkanı tarafından Meclise ia- de edilmediği takdirde halkoyuna sunulmak üzere Resmî Gazete’de yayımlanır.
Halkoyuna sunulan Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürürlüğe gir- mesi için, halkoylamasında kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabu- lü sırasında, bu Kanunun halkoyuna sunulması hâlinde, Anayasanın değiştirilen hükümlerinden, hangilerinin birlikte hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlar.
Halkoylamasına, milletvekili genel ve ara seçimlerine ve mahalli genel seçimle- re iştiraki temin için, kanunla para cezası dahil gerekli her türlü tedbir alınır.”
3361 sayılı Kanun’la yapılan bu değişiklikle oldukça karmaşık hâle gelmiş bu- lunan anayasanın değiştirilmesi usulünü, teklif, görüşme, karar ve onay safhaları- na ayırmak mümkündür.
1982 Anayasası’nın 17.5.1987 tarihli tadilinden önceki çözüm tarzı ise 1924 ve 1961 Anayasası’ndaki teklif ve karar yeter sayılarını aynen muhafaza etmekle bir- likte, bu anayasalarda mevcut olmayan bir onay safhası öngörmüştü. Bu safhada onay yetkisi, Cumhurbaşkanı ile halk arasında paylaşılmaktaydı. fiöyle ki Cumhur- başkanı, Anayasa değişikliklerini, diğer kanunlarda olduğu gibi, bir kere daha gö- rüşülmek üzere TBMM’ye geri göndermek ve Meclis bu kanunu aynen kabul etti- ği takdirde onu halkoyuna sunmak yetkisine sahipti.
Anayasa’da 17.5.1987 tarihli ve 3361 sayılı Kanun’la yapılan değişiklik ise ana- yasanın değiştirilmesi usulünü büyük çapta tâdil etmiş bulunmaktadır. Anılan de- ğişiklikle, Anayasa’nın 175. maddesi şu şekli almıştır:
“Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklişer Genel Kurulda iki defa görüşülür. Değiştirilme teklifinin kabulü Meclisin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür.
Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklişerin görüşülmesi ve kabulü, bu maddedeki kayıtlar dışında, kanunların görüşülmesi ve kabulü hakkındaki hüküm- lere tâbidir.
Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları, bir daha görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderebilir. Meclis, geri gönderilen kanunu üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu ile aynen kabul ederse Cumhurbaşkanı bu kanunu halkoyuna sunabilir.
Meclisçe üye tamsayısının beşte üçü ile veya üçte ikisinden az oyla kabul edi- len Anayasa değişikliği hakkındaki Kanun, Cumhurbaşkanı tarafından Meclise ia- de edilmediği takdirde halkoyuna sunulmak üzere Resmî Gazete’de yayımlanır.
Halkoyuna sunulan Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların yürürlüğe gir- mesi için, halkoylamasında kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu olması gerekir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunların kabu- lü sırasında, bu Kanunun halkoyuna sunulması hâlinde, Anayasanın değiştirilen hükümlerinden, hangilerinin birlikte hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını da karara bağlar.
Halkoylamasına, milletvekili genel ve ara seçimlerine ve mahalli genel seçimle- re iştiraki temin için, kanunla para cezası dahil gerekli her türlü tedbir alınır.”
3361 sayılı Kanun’la yapılan bu değişiklikle oldukça karmaşık hâle gelmiş bu- lunan anayasanın değiştirilmesi usulünü, teklif, görüşme, karar ve onay safhaları- na ayırmak mümkündür.