OSMANLI TARİHİ (1876-1918) Dersi BÜYÜK OYUN: YENİDEN DOĞU SORUNU soru detayı:

CEVAP:

Ayastefanos Antlaşması, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında meydana gelen bir savaşın sonucunda sadece iki devleti ilgilendirirken, Berlin Antlaşması ise bu ilgiyi Avrupalı büyük devletlere de teşmil etmiştir. Bununla birlikte Berlin Antlaşması, daha önce imzalanan Ayestefanos’a göre, Osmanlı Devleti açısından biraz daha hafifletilmiş maddeleri içermekteydi. Şöyle ki, Avrupalı devletlerin itiraz ettiği temel noktalardan biri olarak Ege Denizi’ne kadar ulaşan büyük Bulgaristan üçe ayrılmak suretiyle Rusya’nın Ayestefanos Antlaşması’yla elde ettiği statü ve menfaatler dengelenmiştir. Bu durum, güneye doğru sarkmaya başlayan Rus tehdidinin de o dönem için zayıflatılması anlamına geliyordu. Bulgaristan’ın küçültülerek özellikle Ege Denizi ve Makedonya’dan uzaklaştırılması, İngiltere ile birlikte Avusturya’nın da arzuladığı bir husustu. Yine, Ayestefanos ile Rusya’ya
bırakılan Doğu Beyazıt ve Eleşkirt vadisi de Osmanlı Devleti’ne veriliyordu. Ancak bütün bunlar, Osmanlı Devleti için değil, Avrupalı büyük devletlerin menfaatlerine dokundukları için yapılmıştı. Öte yandan, 1856 Paris Antlaşması’nda esas olarak kabul edilen “Osmanlı Devleti’nin toprak bütünlüğü” ilkesi, Berlin Antlaşması’yla bozulmuştur. Nitekim Balkanlar ve Doğu Anadolu’daki büyük toprak kayıpları dışında, konuyla ilgileri bulunmamasına rağmen Yunanistan ve İran’a bile toprak verilmişti. Dolayısıyla Berlin Kongresi ve sonunda imzalanan Berlin Antlaşması, ilgili devletler arasında genel barışı sağlayacağı yerde, daha sonra etkisini gösterecek olan yeni anlaşmazlıkların da temel kaynağı olmuştur. Benzer şekilde, 61. madde ile antlaşmaya dâhil edilen “Ermenilerin yaşadığı yerlerde ıslahat yapılması” konusu da, özellikle II. Abdülhamit dönemi ve sonrasında bir “Ermeni sorunu”nun ortaya çıkmasında, bir dönüm noktası teşkil etmiştir.