CEVAP:

Aynı Smith, Ricardo, Mill vb. klasik iktisatçılar gibi Marx’ta uzun dönemde kapitalist bir toplumda kâr oranlarının azalacağı öngörüsünde bulunur. Kârların azalmasına ise mal ve emek piyasalarındaki rekabet sebep olacaktır. Kapitalistin amacı kâr maximizasyonudur ve bu amaçla sürekli olarak sermaye birikimini artırmak isteyecektir. Sermaye birikimindeki artışlar emek talebinin ve sonucu olarak da ücretlerin artması na ve yedek işsizler ordusunun küçülmesine sebep olarak kârların azalmasına neden olacaktır. Ücretlerdeki artış kapitalistin göreceli olarak pahalılaşan emek yerine fiziksel sermayeyi ikame etmesine ve sermaye birikimini daha da artırmasına sebep olur ki bu gelişme kâr oranlarının daha fazla düşmesiyle sonuçlanacaktır. Mal piyasalarındaki rekabet de kapitalistlerin sürekli olarak üretim maliyetlerini düşürmek suretiyle daha düşük fiyattan mal satma istekleri neticesinde kâr oranlarının sürekli düşüşler göstermesine sebep olacaktır. Üretim maliyetlerini düşürmek amacıyla kapitalistler sürekli olarak maliyeti düşürecek üretim teknik ve metodlarını bulma çabasında olacaklardır ve bu çabada her zaman daha fazla teknoloji yoğun sermaye birikiminin artışını gerektirecektir. Bu çaba da yine kâr oranlarının düşmesiyle sonlanacaktır. Teorik olarak sermaye miktarındaki artışların kâr oranları üzerine ters yönlü iki tür etkisi mevcuttur; Birincisi, sermaye miktarındaki artışlar ceteris-paribus varsayımı altında azalan verimler yasası gereğince kâr oranlarının azalmasına sebep
olur. Öbür yandan, sermaye miktarının artışı yeni teknolojileri de içerisinde barındırması dolayısıyla verimlilik artışı ve maliyet azalışı yaratacağından
kâr oranlarının artmasına sebep olur. Sonuç teorik olarak belirsizdir. Marx’ın öngörüsünün gerçekleşmesi bu iki farklı ve ters yönlü etkiye sahip güçten
azalan verimlerin azaltıcı etkisinin teknolojik ilerlemenin yaratacağı artırıcı etkiden büyük olmasına bağlıdır. Her bir kapitalistin kâr konusundaki doyumsuzluğu, kâr oranlarının azalmasının esas sebebidir ve Marx’a göre kapitalist sistemin çöküşü kâr oranlarının azalması sonucu gerçekleşecektir.