ULUSLARARASI ÖRGÜTLER Dersi Sui Generis Örgütler soru detayı:
SORU:
Bağımsız devletler topluluğu işlevini anlatınız.
CEVAP: 1992’den başlayarak BDT içerisindeki pek çok işbirliği girişimi başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Örneğin, bütün üyeleri kapsayan bir ortak pazar hedefine ulaşılamamıştır. Bütün çabalara karşın 2008’de BDT ülkeleri yaptıkları ihracatın yalnızca yüzde 20’sine yakınını, ithalatın ise yüzde 30’unu diğer BDT ülkelerine/ülkelerinden yapmışlar- dır. 2008’de RF ile yaşanan çatışmanın ardından 18 Ağustos 2009’da Gürcistan BDT’den ayrılma- sı topluluğun bütünlüğüne yönelik çok ciddi bir darbe niteliğini taşımaktadır. Son olarak, 2013 gü- zünde başlayan, 2014’te Rusya’nın Kırım’ı ilhakı ve Ukrayna’daki devlet bütünlüğünün sona ermesiyle sonuçlanan bunalım ilişkileri son derece olumsuz yönde etkilemiştir (Özdal, 2016: 235-265).
Yine de BDT’yi toptan bir başarısızlık olarak değerlendirmek yanlış olacaktır. 2016’da 25. yılını kutlayan topluluk sürekliliğini kanıtlamıştır (http:// www.cis.minsk.by/page.php?id=19200) Bir kere, düzenli olarak yapılan DBK zirveleri bölgedeki so- runların dile getirilerek çözüm arandığı bir platform işlevini görmektedir. SSCB’nin dağılmasının ardın- dan yaşanan pazar ekonomisine geçiş ve devletin inşası süreçlerinin kansız biçimde gerçekleşmesin- de BDT’nin büyük katkısı olmuştur. Bu coğrafya- nın “Balkanizasyonu” engellenmiştir. Kazakistan ve Ukrayna’nın nükleer silahlardan arınma süreci de BDT çerçevesinde gerçekleştirilmiştir (İvanov, 2002: 106). Bu gelişmelere paralel biçimde, bölge- de uyuşturucu kaçakçılığından insan ticaretine pek çok sorunla BDT çerçevesinde mücadele edilmekte- dir. Yürütme komitesine bağlı olarak çalışan onlarca uzmanlık komisyonu hemen her alanda işbirliğini geliştirmek için çaba harcamaktadır. BDT’nin ku- rumsal yapısını hızla tamamlayabilmesi ve uluslara- rası kabul görmesi de ona saygınlık kazandırmıştır. BDT’ye Mart 1994’te BM Genel Kurulunda göz- lemci statüsü verilmiştir (Purtaş, 2005: 87). İşbir- liğinin en çok ilerleme kaydettiği alan savunma ve güvenlik olmuştur. Tüm BDT üyeleri katılmasalar da KGAÖ, 2000’lerde bölgede ortak savunmayı he- defleyen en önemli yapı hâline gelmiştir.
1992’den başlayarak BDT içerisindeki pek çok işbirliği girişimi başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Örneğin, bütün üyeleri kapsayan bir ortak pazar hedefine ulaşılamamıştır. Bütün çabalara karşın 2008’de BDT ülkeleri yaptıkları ihracatın yalnızca yüzde 20’sine yakınını, ithalatın ise yüzde 30’unu diğer BDT ülkelerine/ülkelerinden yapmışlar- dır. 2008’de RF ile yaşanan çatışmanın ardından 18 Ağustos 2009’da Gürcistan BDT’den ayrılma- sı topluluğun bütünlüğüne yönelik çok ciddi bir darbe niteliğini taşımaktadır. Son olarak, 2013 gü- zünde başlayan, 2014’te Rusya’nın Kırım’ı ilhakı ve Ukrayna’daki devlet bütünlüğünün sona ermesiyle sonuçlanan bunalım ilişkileri son derece olumsuz yönde etkilemiştir (Özdal, 2016: 235-265).
Yine de BDT’yi toptan bir başarısızlık olarak değerlendirmek yanlış olacaktır. 2016’da 25. yılını kutlayan topluluk sürekliliğini kanıtlamıştır (http:// www.cis.minsk.by/page.php?id=19200) Bir kere, düzenli olarak yapılan DBK zirveleri bölgedeki so- runların dile getirilerek çözüm arandığı bir platform işlevini görmektedir. SSCB’nin dağılmasının ardın- dan yaşanan pazar ekonomisine geçiş ve devletin inşası süreçlerinin kansız biçimde gerçekleşmesin- de BDT’nin büyük katkısı olmuştur. Bu coğrafya- nın “Balkanizasyonu” engellenmiştir. Kazakistan ve Ukrayna’nın nükleer silahlardan arınma süreci de BDT çerçevesinde gerçekleştirilmiştir (İvanov, 2002: 106). Bu gelişmelere paralel biçimde, bölge- de uyuşturucu kaçakçılığından insan ticaretine pek çok sorunla BDT çerçevesinde mücadele edilmekte- dir. Yürütme komitesine bağlı olarak çalışan onlarca uzmanlık komisyonu hemen her alanda işbirliğini geliştirmek için çaba harcamaktadır. BDT’nin ku- rumsal yapısını hızla tamamlayabilmesi ve uluslara- rası kabul görmesi de ona saygınlık kazandırmıştır. BDT’ye Mart 1994’te BM Genel Kurulunda göz- lemci statüsü verilmiştir (Purtaş, 2005: 87). İşbir- liğinin en çok ilerleme kaydettiği alan savunma ve güvenlik olmuştur. Tüm BDT üyeleri katılmasalar da KGAÖ, 2000’lerde bölgede ortak savunmayı he- defleyen en önemli yapı hâline gelmiştir.