ULUSLARARASI ÖRGÜTLER Dersi Sui Generis Örgütler soru detayı:
SORU:
Bağımsız devletler topluluğu nedir?
CEVAP: Bağımsız Devletler Topluluğu (Commonwealth of Independent States: CIS) 8 Aralık 1991 tarihinde Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Belarus’un Bağım- sız Devletler Topluluğu’nu kuran anlaşmayı imzala- yarak Sovyetler Birliği’ne son vermesiyle kurulmuş- tur. Öncelikle Bağımsız Devletler Topluluğu’nun kuruluşuna yol açan gelişmeleri açıklamak yararlı olacaktır. SSCB’de iktidarda olan Komünist Parti’nin Genel Sekreteri olan Mihayl Garbaçov, bu göre-
ve geldiği 1985’ten başlayarak bir dizi reform paketiyle (perestroyka, glasnost ve demok- ratikleşme) çözülmenin önüne geçmeye çalışmıştır. Sonuçta bu girişiminde başarısız olmuş ve 1990’da Baltıklar’dan başlayarak SSCB’yi oluşturan cum- huriyetler bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Bunu engellemeye çalışan Garbaçov, yeni bir açılım suna- rak 24 Kasım 1990’da “Egemen Devletler Birliği” adı altında bir federatif yapı öne sürmüştür. Savun- ma, maliye ve dış politika konuları dışında merkezî yönetimi ikinci plana iten bu öneri, 19 Ağustos 1991’deki darbe girişiminin de etkisiyle gerçekleşe- memiştir (Bilge, 1995: 69).
Gorbaçov’un bu girişiminin ardından, Baltıklar dışındaki cumhuriyetler de birer birer bağımsızlık- larını ilan edince çözülme süreci ivme kazanmıştır. SSCB’nin dağılma sürecinin tamamlanması kimi araştırmacılara göre 8 Aralık 1991’de imzalanan Minsk Anlaşması’yla olmuştur. Bu tarihte Belarus’ta bir araya gelen Rusya, Belarus ve Ukrayna yönetici- leri SSCB’nin dağıldığını, Bağımsız Devletler Top- luluğu (BDT)’nun kurulduğunu ilan etmişlerdir (Purtaş, 2005: 57). 13 Aralık’ta Orta Asya Cum- huriyetleri, Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta bir araya gelerek bu birliğe katılıp katılmamayı ele almışlar, sonucun olumlu çıkması üzerine bu kez 21-22 Aralık’ta o dönemde Kazakistan’ın başkenti olan Almaata’da imzalanan Protokol’le BDT’nin kuruluş süreci tamamlanmıştır. Ardından, Garba- çov, 25 Aralık’ta yaptığı televizyon konuşmasıyla görevinden istifa etmiştir (Özen, 1995: 19). Ku- ruluş sürecine ilişkin bu çok kısa özetin ardından, üyeleri bir araya getiren “ortak çıkar” ya da zorun- luluklar üzerine durmakta yarar vardır.
Bağımsız Devletler Topluluğu (Commonwealth of Independent States: CIS) 8 Aralık 1991 tarihinde Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Belarus’un Bağım- sız Devletler Topluluğu’nu kuran anlaşmayı imzala- yarak Sovyetler Birliği’ne son vermesiyle kurulmuş- tur. Öncelikle Bağımsız Devletler Topluluğu’nun kuruluşuna yol açan gelişmeleri açıklamak yararlı olacaktır. SSCB’de iktidarda olan Komünist Parti’nin Genel Sekreteri olan Mihayl Garbaçov, bu göre-
ve geldiği 1985’ten başlayarak bir dizi reform paketiyle (perestroyka, glasnost ve demok- ratikleşme) çözülmenin önüne geçmeye çalışmıştır. Sonuçta bu girişiminde başarısız olmuş ve 1990’da Baltıklar’dan başlayarak SSCB’yi oluşturan cum- huriyetler bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Bunu engellemeye çalışan Garbaçov, yeni bir açılım suna- rak 24 Kasım 1990’da “Egemen Devletler Birliği” adı altında bir federatif yapı öne sürmüştür. Savun- ma, maliye ve dış politika konuları dışında merkezî yönetimi ikinci plana iten bu öneri, 19 Ağustos 1991’deki darbe girişiminin de etkisiyle gerçekleşe- memiştir (Bilge, 1995: 69).
Gorbaçov’un bu girişiminin ardından, Baltıklar dışındaki cumhuriyetler de birer birer bağımsızlık- larını ilan edince çözülme süreci ivme kazanmıştır. SSCB’nin dağılma sürecinin tamamlanması kimi araştırmacılara göre 8 Aralık 1991’de imzalanan Minsk Anlaşması’yla olmuştur. Bu tarihte Belarus’ta bir araya gelen Rusya, Belarus ve Ukrayna yönetici- leri SSCB’nin dağıldığını, Bağımsız Devletler Top- luluğu (BDT)’nun kurulduğunu ilan etmişlerdir (Purtaş, 2005: 57). 13 Aralık’ta Orta Asya Cum- huriyetleri, Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta bir araya gelerek bu birliğe katılıp katılmamayı ele almışlar, sonucun olumlu çıkması üzerine bu kez 21-22 Aralık’ta o dönemde Kazakistan’ın başkenti olan Almaata’da imzalanan Protokol’le BDT’nin kuruluş süreci tamamlanmıştır. Ardından, Garba- çov, 25 Aralık’ta yaptığı televizyon konuşmasıyla görevinden istifa etmiştir (Özen, 1995: 19). Ku- ruluş sürecine ilişkin bu çok kısa özetin ardından, üyeleri bir araya getiren “ortak çıkar” ya da zorun- luluklar üzerine durmakta yarar vardır.