ANAYASA II Dersi YÜRÜTME ORGANI soru detayı:

PAYLAŞ:

SORU: Bakanlar kurulunun kuruluşu nedir?


CEVAP: 1982 Anayasasına göre, yürütme organının diğer unsuru Bakanlar Kuruludur. Bakanlar Kurulunun kuruluşu, Anayasanın 109. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre: Bakanlar Kurulu, Başbakan ve bakanlardan kurulur. Başbakan, Cumhurbaşkanınca, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından atanır. Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliğine sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca atanır; gerektiğinde Başbakanın önerisi üzerine Cumhurbaşkanınca görevlerine son verilir. Görüldüğü gibi Anayasa, Başbakanı atama yetkisini Cumhurbaşkanına; Bakanlar Kurulu üyelerini belirleme yetkisini ise Başbakana tanımıştır. Başbakan, Bakanlar Kurulu üyelerini, TBMM üyeleri arasından veya milletvekili seçilme yeterliliğini haiz olan parlamento dışındaki kişiler arasından seçme yetkisine sahiptir. 1982 Anayasasının Bakanlar Kurulunun kuruluşunu düzenleyen 109. maddesi, 1961 Anayasasının aynı konudaki 103. maddesine paraleldir. Ancak 1982 Anayasası, selefinden farklı olarak Başbakanın önerisi üzerine bir bakanın Cumhurbaşkanı tarafından azledilebileceğini düzenlemiştir. Bu hükmün Başbakanın Bakanlar Kurulu içindeki konumunu güçlendirdiği açıktır. Parlamentarizmin çağdaş dünyadaki gelişimi de Başbakanın Bakanlar Kurulu içindeki konumunun güçlendirilmesi yönündedir. Bu nedenle 1982 Anayasasının bu tür bir düzenlemeye yer vermesi isabetli bir yeniliği ifade etmektedir. Anayasaya göre Bakanlar Kurulunun hukuken kurulmuş sayılması, Cumhurbaşkanının Başbakan tarafından kendisine sunulan kabine listesini onaylamasına bağlıdır. Bu onayla birlikte Bakanlar Kurulu, hukuken varlık kazanır ve Anayasanın 110. maddesine göre parlamentonun güvenine başvurur. Bu maddeye göre: Bakanlar Kurulunun listesi tam olarak Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise toplantıya çağrılır. Bakanlar Kurulunun programı, kuruluşundan en geç bir hafta içinde Başbakan veya bir bakan tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisinde okunur ve güvenoyuna başvurulur. Güvenoyu için görüşmeler, programın okunmasından iki tam gün geçtikten sonra başlar ve görüşmelerin bitiminden bir tam gün geçtikten sonra oylama yapılır. Bu hüküm, Bakanlar Kurulunun göreve başlarken parlamentonun güvenine tâbi olduğunu düzenlemekle birlikte, bu oylamada hangi çoğunluk kuralının uygulanacağını tasrih etmemiştir. Ne var ki Meclis İçtüzüğünün 124. maddesi, Bakanlar Kurulu programının görüşülmesi sırasında genel hükümlerin uygulanacağını hükme bağlamıştır. Burada sözü geçen ‘genel hükümler’ ifadesini, Anayasanın toplantı ve karar yeter sayısını düzenleyen 96. maddesi şeklinde anlamak gerekir. Bu maddede yer alan karar yetersayısı ise toplantıya katılanların salt çoğunluğudur. Bu nedenle Anayasanın 110. maddesi gereğince göreve başlarken yapılan güven oylamasında basit çoğunluk kuralı uygulanacaktır.