TÜRK İDARE TARİHİ Dersi II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ'NDE (1876-1908)YÖNETİM YAPISI soru detayı:
SORU:
Başkitabete gönderilen evrağın işleyiş süreci nasıl gerçekleşmektedir?
CEVAP:
Devletle sultan arasındaki yazışmaların tümü (gayrıresmî görüşmeler, jurnaller mabeynciler vasıtasıyla) başkitabetçe düzenlenmekteydi. Örneğin mülki konular sadrazam, askerî meseleler serasker ve meşihatle ilgili mevzular şeyhülislam tarafından büyük kâğıtlara yazılarak (bu usûl sadece nezaret-sultan arasındaki yazışmalarda cari idi) başkitabete gönderilirdi. Gelen evrakın içerik özeti (hulâsa) öncelikle gelen defterine (âmed) kaydolunur, kâtiplerin son düzeltme veya eklemelerinin (hamiş) ardından diğer belgelerle beraber konuldukları torba içerisinde dezenfekte edilerek (etüv makinesinde) bir muhasib kanalıyla sultanın çalışma odasına gönderilirdi. Sultan maruzatı doğrudan okur veya mabeyncisinden okumasını isterdi. Okunan belgeye sultanın tarih koyması onayladığını, tarihin yanına (C) koyması ise çekincesi bulunduğunu gösterirdi. Bu takdirde belge, hünkârın düşünceleri doğrultusunda kâtipler tarafından düzeltilir sonrasında da onaydan geçirilirdi. Yukarıda bahsedilen torbaya iliştirilen ve içeriğindeki evrakı gösteren listeye sultan özel bir önem atfeder, bu liste kanalıyla arz olunan ve kendisinin onayladığı belgeleri bir makbuz kanalıyla doğrudan imzasını koyarak (sultan imza yerine “malûm” kelimesini yazmaktaydı) tüm yazışma sürecini kontrolü altında tutardı.