CEVAP:

Bir deneyin hatta en yalın bir deneyin bile,
öteden beri bir düşünüye dayandığını belirten Zola,
düşüncenin ise gözlemden doğduğunu kabul eder. Claude
Bernard’ın: “Deneysel düşünü ne keyfe bağlıdır ne de
uydurmacaya; gözlenen gerçekte, yani doğada, her zaman
bir dayanak noktası olmalıdır” sözünü hatırlatan yazar,
Bernard’ın bütün yöntemini düşünce ile şüphe üzerine
kurduğunu ifade eder. Bernard’ın “Şüphe eden gerçek
bilgindir,” sözü Zola’nın bir anlamda kendi felsefesinin de
çekirdeğini oluşturur. Şüphe bilimin manivelasıdır yani
tetikleyicisi, harekete geçiricisidir. Bu felsefenin temeli
hatırlanacağı gibi Descartes’a dayanır.