EPİSTEMOLOJİ Dersi BİLGİ ÜZERİNE İLK DÜŞÜNCELER soru detayı:

PAYLAŞ:

SORU: Bilgi yalnızca ve bütünüyle insana özgü olan ve sadece insanı tanımlayan bir olgu mudur yoksa bizim başka canlı türleriyle de paylaştığımız ve ortaklaştığımız yönleri var mıdır?


CEVAP: Çevremizde gözlemlediğimiz diğer memeli hayvanların bizden daha basit canlılar olmakla birlikte bir taştan, çiçekten veya tost makinesinden daha “akıllı” olduklarına inanırız. Köpeğimiz çağırdığımız zaman koşarak gelir; kedimiz karnı acıkınca kendisini beslememiz için istekle miyavlamaya başlar. Kedinin davranışlarına bakarak yaptığımız “Tekir’in karnı acıkmış” türü bir çıkarımın ardından, verdiğimiz mamayı iştahla yemesini izleyince, onun sergilediği davranışların gerçekten açlıktan kaynaklandığını ve bize verdiği “sinyalleri” doğru yorumladığımızı düşünürüz. Başka bir deyişle, kedinin ısrarcı bir şekilde miyavlayarak ayaklarımız arasında dolaşmasının tesadüfi olmadığına, o tür davranışların kedinin sahip olduğu “aklın” bir sonucu olduğuna inanırız. Her ne kadar insana göre çok daha basit yapıda görünse de, kedinin ortaya koyduğu eylemler cansızlardan ve bitkilerden farklı olarak bir tür “zekâya” sahip olduğunu gösterir. Fakat bu iyi gerekçelendirilmiş düşüncelerden ilham alarak, kedinin o anda gayet bilinçli bir tarzda bizi “bilgilendirdiği” sonucuna varmamız biraz aceleci bir çıkarım olur. Yine de, daha az iddialı olacak bir şekilde, kedinin acıkmasının bize yönelik belli davranışlarda bulunmasına neden olduğunu söyleyebiliriz. Sahibine yönelik miyavlama davranışlarına girmenin kedi açısından bilgi bağlamında tam olarak ne anlama geldiği ise, üzerinde düşünmeye ve tartışmaya açık bir sorun olarak görünmektedir. Kedinin dünyaya dair neleri bildiği veya başka bir canlıya bilgi aktarımı yapıp yapamayacağı son derece tartışmalı konulardır. Ancak daha kesin olan bir nokta şudur: Kedinin kendisi, vücudunda gerçekleşen ve fiziksel bir olgu olan “bedende yiyecek/enerji ihtiyacının artması” durumundan bir şekilde “haberdar” olmalı, yani acıktığının içsel sinyallerini almalıdır aksi hâlde kedi kısa sürede ölürdü. Hem insanlar hem de hayvanlar karınlarının acıktığının veya canlarının yandığının kolayca farkında olurlar. İç hâllerimizin farkında olmak, üzerinde düşünmeden gerçekleştirdiğimiz çok temel bir farkındalık türüdür.