BİLİM FELSEFESİ Dersi GÖZLEM, DENEY VE ÖLÇME soru detayı:

CEVAP:

Merkür gezegeninin günberisindeki (perihelion)
sapma Newton’un devinim yasaları ile genel çekim
yasasının öndeyide bulunduğundan 38¢¢ (38 ark sekant) /
Julian asrı farklı idi (1 Julian yılı = 365.25 gün).
Bu farklılığı ilk kez Le Verrier 1859’da fark etmiş ve
1697-1848 arası yapılmış gözlemleri yeniden
değerlendirerek belirlemişti (Bu farklılığın daha sonraları
43¢¢ olduğu saptanacaktı). Le Verrier, Neptün
gezegeninin buluşundaki başarısından da esinlenerek,
Merkür’ün günberisindeki sapmanın farklılığını bu sefer
Güneş ile Merkür arasında bulunabilecek (Vulcan isimli)
bir gezegenin varlığı ile açıklamaya çalıştı.
Başka bir deyişle Newton’un devinim yasaları ile genel
çekim yasasına dayanarak böyle bir öndeyide bulundu.
Ancak bu sefer yapılan gözlemler bu öndeyiyi
doğrulamadı.
Bu anlatılanlara dayanarak ilgili gözlem sorumuzu şöyle
ifade edebiliriz:
• (i) Le Verrier’in hesapladığı koordinatların
belirttiği uzay bölgesinde Güneş’in bir gezegeni
bulunuyor mu?
Bu sorunun yanıtı, bu sefer olumsuzdur. Yani belirtilen
koordinatlarda öndeyisinde bulunulan gezegene
rastlanmamıştır.
(i)’in genel biçiminin (ii) t zamanında ve u yerinde F
nesne-dizgesi türünden bir nesne dizgesi var mı?
olduğunu, olumsuz yanıtının genel biçiminin de son
çözümlemede (iii) Her x için, x, t zamanında u yerinde
bulunan bir nesne dizgesi ise, x, F nesne-dizgesi türünden
değildir olduğunu söylemiştik. Aslında (iii), tümel-koşullu
bir önerme olup, ilkece sonsuz örneği olduğundan
doğrulanamaz.
Ancak, anımsanacağı gibi, eğer t zamanının süresi
yeterince kısa ve u uzay bölgesinin uzanımı yeterince
küçük olursa, sözü geçen koşulun yerine gelebileceğini
söylemiştik. Nitekim yukarıdaki örnekte sözde-Vulcan
gezegeninin bulunup bulunmadığı sınırlı bir uzay
bölgesinde, dolayısıyla sınırlı bir süre içinde, araştırılmış
ve gözlemler sonucunda bulunmadığına karar verilmiştir.