ÇOCUK EDEBİYATI VE MEDYA Dersi ÇOCUK EDEBİYATI VE GELİŞİMSEL UYGUNLUK III-12 YAŞ VE SONRASI ÇOCUK EDEBİYATI soru detayı:
SORU:
Bilmece ve tekerlemelerin çocuk edebiyatındaki yeri ve
önemi nedir?
CEVAP:
Bir şeyin adını söylemeden, bazı özelliklerini
üstü kapalı bir şekilde anlatarak onun ne olduğunu bilmeyi
dinleyen ve okuyana bırakan oyun, eğlence olarak
tanımlanan bilmece, Türk halk edebiyatının önemli
ürünlerinden biridir. Bilmeceler, hem biçim hem deyiş
olarak özleştirilmiş söz yaratmalarıdır. Şiirsel çağrışımlı
anlatımları, bilmecelerin oldukları gibi bozulmadan
günümüze kadar gelmelerini sağlamıştır.
Çocukların bilginin temel çerçevesini görmeleri, önemli
bilgiyi önemsizden ayırt edebilme becerisi kazanmaları ve
geliştirmeleri, sunulan bilgiden yola çıkarak onu daha ileri
noktalara taşımada ve problemi çözüme ulaştırmada
bilmecelerden yararlanılmaktadır.
Ses ve kelime benzerliğinden faydalanılarak meydana
getirilen yarı anlamlı, yarı anlamsız, hoş söyleyişli
cümleciklere veya sözlere tekerleme denir. Daha çok
bilmece, âşık şiiri, masal, ninni, oyun, halk hikâyesi, halk
tiyatrosu gibi pek çok halk edebiyatı ve folklor türünün
içinde yer almasından dolayı tekerlemeler; şekil, konu,
içerik ve işlevleri bakımından sınırları tam ve kesin olarak
çizilememiş ancak içeriğindeki çocuksu üsluptan dolayı
çocuk folkloru ürünlerinde göze çarpan, halk edebiyatı
ürünleridir.
Tekerlemeler özelliklerine göre çeşitli türlere ayrılır:
Masal tekerlemeleri; seyirlik oyunların gösteriminde
söylenen tekerlemeler (Karagöz, orta oyunu, meddah);
mektup tekerlemeleri; tören tekerlemeleri; halk hikâyesi
tekerlemeleri; dua, dilek, niyet tekerlemeleri; çeşitli
konularla ilgili tekerlemeler, oyun tekerlemeleri.