BİLİM FELSEFESİ Dersi GÖZLEM, DENEY VE ÖLÇME soru detayı:
SORU:
Biri müdahaleci (deneyci) öbürü salt gözlemci olan bir
bilim insanı ekibi düşünelim. Müdahaleci, küre
biçimindeki a taşını 44.10 metre yüksekliğinde bir
kuleden, kronometresine bakarak bugün tam saat
12:00’de (bu zamanı t1 ile gösterelim) kuleden aşağıya
atıyor. Kulenin dibinde taşın atıldığı cephede
kronometresine bakarak bekleyen gözlemci atılan taşın
saat 12:00’den tam 3 saniye sonra zemine düştüğünü
gözlemliyor. Dikkat edilirse böyle bir deney, h = 1/2gt2
eşitliği ile ifade edilen serbest düşme yasasının daha da
pekiştirilmesi amacıyla yapılabilir. Burada h, yeryüzü
yakınında serbest düşen bir cismin t saniyede aldığı yolun
metre olarak karşılığıdır. g ise yeryüzü yakınında
yerçekimi kuvvetinin yol açtığı sabit ivmedir. g sabitinin
yaklaşık değeri, saniyede 9.81 metredir. Buna göre 44.10
metre yükseklikten düşen bir cismin yeryüzüne düşme
süresi 3 saniyedir. Söz konusu deneye yol açan soru
nasıldır?
CEVAP:
“ a taşı t1 zamanında 44.10 metre yüksekliğindeki
kulenin tepesinden serbest düşmeye başlar ise, a taşı t1
zamanından 3 saniye sonra kulenin dibinde bulunur mu?”
Atılan cisim a, cismin atıldığı yer u1, cismin atıldığı
zaman t1, cismin düştüğü yer u2 ve cismin düştüğü zaman
t2 olsun. Buna göre bu sorunun genel biçimi aşağıdaki
gibidir:
• “a cismi, t1 zamanında u1 yerinde bulunup
serbest düşmeye başlar ise, a cismi, t2 zamanında
u2 yerinde bulunur mu?”