BİLİM FELSEFESİ Dersi GÖZLEM, DENEY VE ÖLÇME soru detayı:
SORU:
Biri müdahaleci (deneyci) öbürü salt gözlemci olan bir bilim insanı ekibi düşünelim. Müdahaleci, küre biçimindeki a taşını 44.145 metre yüksekliğinde bir kuleden, kronometresine bakarak bugün tam saat 12:00’de (bu zamanı t1 ile gösterelim) kuleden aşağıya atıyor. Kulenin dibinde taşın atıldığı cephede kronometresine bakarak bekleyen gözlemci atılan taşın saat 12:00’den tam 3 saniye sonra zemine düştüğünü gözlemliyor. Dikkat edilirse böyle bir deney, h = 1/2gt2 denklemiyle ile ifade edilen Galileo’nun serbest düşme yasasının daha da pekiştirilmesi amacıyla yapılabilir. Burada h, yeryüzü yakınında serbest düşen bir cismin t zaman anında aldığı metre olarak yüksekliği, g ise yeryüzü yakınında yerçekimi kuvvetinin yol açtığı sabit ivmedir. g sabitinin yaklaşık değeri, saniyede 9.81 metredir. Buna göre 44.145 metre yükseklikten düşen bir cismin yeryüzüne düşme süresi 3 saniyedir. Söz konusu deneye yol açan soru nasıl ifade edilebilir?
CEVAP:
a taşı t1 zamanında 44.145 metre yüksekliğindeki kulenin tepesinden serbest düşmeye başlar ise, a taşı t1 zamanından 3 saniye sonra kulenin dibine erişir mi? Atılan cisim a, cismin atıldığı yer u1, cismin atıldığı zaman t1, cismin düştüğü yer u2 ve cismin düştüğü zaman t2 olsun. Buna göre bu sorunun genel biçimi şöyledir: a cismi, t1 zamanında u1 yerinde bulunup serbest düşmeye başlar ise, a cismi, t2 zamanında u2 yerinde bulunur mu?