TEMEL VETERİNER FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ Dersi Toksikolojiye Giriş ve Genel Toksikoloji soru detayı:
SORU:
Biyotransformasyon (Zehirsizleştirilme) hakkında kısaca bilgi veriniz.
CEVAP:
Çeşitli yollarla alınmış olan zehirli bir madde, emilerek vücutta dağılım veya birikim özel-liği gösterir ve BT’a uğrayarak vücuttan dışarıya atılır. BT sonucunda zehirler çoğunlukla suda kolay çözünebilen etkisiz veya zayıf etkili bileşiklere dönüştürüldüğü için bu olay, zehirsizleştirilme(inaktivasyon, detoksifikasyon) olarak da nitelenir. Bazı maddeler vücut-tan genellikle değişmemiş halde çıkartılırken, bazıları da asıl bileşikten daha zehirli bir hal alır. Bu durum aktivasyon olarak adlandırılır. Örneğin metil alkol formik asit ve formalde-hide; organik fosforlu bir insektisid olan parathion daha zehirli olan paraoksona dönüşür. Zehirli maddeler vücudun çeşitli kısımlarında BT’a aracılık eden enzimler aracılığıyla metabolize edilir. Ağız yoluyla alınan zehirlerin bazıları sindirim kanalında aktivasyon veya inaktivasyona uğrar. Madensel zehirler (kurşun gibi) midede hidroklorik asidin et-kisiyle çökertilir. Bitkisel zehirler rumende yıkımlanır. Arsenik trioksit, barsakların alkali ortamında daha kolay emilerek zehirliliği artar. Barsakların alkali ortamında zehirli yağlar sabunlaşarak etkilerini gösterir. Vücuda dışarıdan alınan zehirlerin metabolizması genel olarak iki aşamada meydana gelir. İlk aşamada zehir hidroliz, oksidasyon ve redüksiyon gibi tepkimelere uğrar. İkinci aşamada vücudun doğal maddeleriyle (endojen maddeler) birleşme temelinde reaksiyon-lar (konjugasyon) şekillenir. İlaç veya zehir direkt olarak ikinci aşamaya geçebildiği gibi birinci aşamada değişime uğradıktan sonra konjugasyon reaksiyonlarına uğratılır. Vücut-ta BT başlıca karaciğerde; daha az derecede beyin, böbrek, barsak mukozası ve plazmada meydana gelir. Birinci fazda oluşan metabolit olduğu gibi organizmadan çıkartılabilirse de çoğu kez ikinci fazda suda daha iyi çözünebilen bir bileşiğe (konjugat) dönüştürüldükten sonra ekskrete edilir.