TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II Dersi CÜMLE VE CÜMLENİN TEMEL ÖĞELERİ: YÜKLEM,ÖZNE soru detayı:
SORU:
"Bugün hava güzel,
Bugün içim içime sığmıyor.
Annemden mektup aldım,
Memlekette gibiyim.
Allah'a çok şükür karnım tok;
Elimi uzatsam kahve fincanı dudaklarımdadır."
Cahit Sıtkı Tarancı'ya ait bu dizeleri özne ve yüklem bakımından inceleyiniz.
CEVAP:
Bu örnekteki cümleleri sırayla ele alalım:
"Bugün hava güzel" cümlesinde güzel
kelimesi yüklemdir. Yüklemin belirttiği öge hava ise öznedir.
"Bugün içim içime sığmıyor" cümlesinde sığmıyor yüklemdir. İçim cümlenin öznesidir; bu da [benim] içim biçiminde tamlayanı düşmüş bir iyelik grubudur.
"Annemden mektup aldım" cümlesinde aldım çekimli bir fiildir ve cümlenin
yüklemdir. Bu cümlede özne, ayrı bir kelime olarak bulunmamaktadır; gizlidir.
Ancak aldım fiilindeki -m kişi ekinden alma eylemini gerçekleştirenin ben olduğu
anlaşılmaktadır; yani cümlenin öznesi ben zamiridir.
"Memlekette gibiyim" cümlesinde ise yüklem, ek fiil ile çekimlenmiş memlekette
gibiyim edat grubudur. Burada da özne açıkça belirtilmemiştir. Ancak kelime grubundaki teklik 1. şahıs bildirme eki -im’den öznenin ben olduğu anlaşılmaktadır.
"Allah'a çok şükür karnım tok" cümlesinde yüklem tok kelimesidir. Tok olan karnım’dır, yani cümlenin öznesi karnım kelimesidir. O da [benim] karnım biçiminde tamlayanı düşmüş bir iyelik grubudur.