MUHASEBE VE HUKUK Dersi Cari Hesap soru detayı:
SORU: CARİ HESABIN NİTELİĞİ'ni genel olarak açıklayınız.
CARİ HESABIN NİTELİĞİ'ni genel olarak açıklayınız.
CEVAP: CARİ HESABIN NİTELİĞİ
Ticari hayatta şirketlerin (veya kişiler) zaman zaman birbirleri ile karşılıklı iş yapmaları olağan bir durumdur. Karşılıklı yapılan her bir işin bedellerinin tek tek almasını (veya ödemesini) istemek mantıklı olmadığı gibi ticari hayatın olağan akışına uygun değildir. İşin devam ettiği sürede hangi tarafın alacaklı hangi tarafın borçlu olduğu belli olmaz. Başka deyişle borçlu ve alacaklı sıfatı sık sık taraf değiştirir. Öte yandan her bir işlemden doğan borcu ve alacağı tek tek kapatmak bir takım (para transferi vb.) sorunlara neden olabilir.
Ticari hayatta cari hesabın kullanılması ile ilgili örnek bir olayla ilgili aşağıdaki metni okuduktan sonra diğer kısımlara geçiniz.
Bunun yerine karşılıklı olarak ödemelerin geçici bir süre için ertelenmesi, belli bir sürenin sonunda ve karşılıklı iş ilişkisi bittiğinde her iki tarafın alacağından borcunu düşerek kalana göre sonucun adının konulması daha pratik bir yol olacaktır. Başka deyişle iş ilişkisi devam ettiği süre içinde nakden ödeme yerine hesaben ödeme yapılmış kabul edilmektedir. Bu yöntemin ticari hayatta taraflara çabukluk ve kolaylık sağlayacağı ortadadır. Bu bilgiler ışığında artık cari hesabın tanımını verebiliriz. Cari hesap Türk Ticaret Kanunu madde 89’da şöyle tanımlanmıştır: “İki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin sözleşme cari hesap sözleşmesidir”.
Yukarıdaki tanımda bazı noktaları açmakta yarar vardır. Tanımda adı geçen “kişi” kelimesi hem gerçek kişiyi hem de tüzel kişiyi ifade etmektedir. Başka deyişle cari hesap sözleşmesi insanla insan, insanla şirket veya şirketle şirket arasında düzenlenebilir. Bu konu cari hesap sözleşmesinin tarafları başlığı altında ilerleyen sayfalarda ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Yukarıdaki tanımda yer verilen “herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını...”ifadesi; karşılıklı mal alıp verme şeklinde örneklendirilebileceği gibi, (daha çok bankacılıkta uygulanan şekliyle) kredili mevduat adı altında banka hesabınızda ihtiyacınızdan daha az para olması durumunda hesabınızdan fazla para çekebilmeye olanak tanıyan sözleşmeler de cari hesap kurallarına tabidir.
CARİ HESABIN NİTELİĞİ
Ticari hayatta şirketlerin (veya kişiler) zaman zaman birbirleri ile karşılıklı iş yapmaları olağan bir durumdur. Karşılıklı yapılan her bir işin bedellerinin tek tek almasını (veya ödemesini) istemek mantıklı olmadığı gibi ticari hayatın olağan akışına uygun değildir. İşin devam ettiği sürede hangi tarafın alacaklı hangi tarafın borçlu olduğu belli olmaz. Başka deyişle borçlu ve alacaklı sıfatı sık sık taraf değiştirir. Öte yandan her bir işlemden doğan borcu ve alacağı tek tek kapatmak bir takım (para transferi vb.) sorunlara neden olabilir.
Ticari hayatta cari hesabın kullanılması ile ilgili örnek bir olayla ilgili aşağıdaki metni okuduktan sonra diğer kısımlara geçiniz.
Bunun yerine karşılıklı olarak ödemelerin geçici bir süre için ertelenmesi, belli bir sürenin sonunda ve karşılıklı iş ilişkisi bittiğinde her iki tarafın alacağından borcunu düşerek kalana göre sonucun adının konulması daha pratik bir yol olacaktır. Başka deyişle iş ilişkisi devam ettiği süre içinde nakden ödeme yerine hesaben ödeme yapılmış kabul edilmektedir. Bu yöntemin ticari hayatta taraflara çabukluk ve kolaylık sağlayacağı ortadadır. Bu bilgiler ışığında artık cari hesabın tanımını verebiliriz. Cari hesap Türk Ticaret Kanunu madde 89’da şöyle tanımlanmıştır: “İki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin sözleşme cari hesap sözleşmesidir”.
Yukarıdaki tanımda bazı noktaları açmakta yarar vardır. Tanımda adı geçen “kişi” kelimesi hem gerçek kişiyi hem de tüzel kişiyi ifade etmektedir. Başka deyişle cari hesap sözleşmesi insanla insan, insanla şirket veya şirketle şirket arasında düzenlenebilir. Bu konu cari hesap sözleşmesinin tarafları başlığı altında ilerleyen sayfalarda ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
Yukarıdaki tanımda yer verilen “herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını...”ifadesi; karşılıklı mal alıp verme şeklinde örneklendirilebileceği gibi, (daha çok bankacılıkta uygulanan şekliyle) kredili mevduat adı altında banka hesabınızda ihtiyacınızdan daha az para olması durumunda hesabınızdan fazla para çekebilmeye olanak tanıyan sözleşmeler de cari hesap kurallarına tabidir.