CEVAP:

16. yüzyılın ortalarından itibaren özellikle tımar sisteminin bozulması, Osmanlı iktisadi yapısındaki aksaklıklar, Anadolu’da sosyal sınıflar arasında uçurumlar oluşmasına ve bu bakımdan da Osmanlı yönetme biçiminin sorgulanmasına yol açar. Bunun yanında II. Beyazıt zamanından itibaren bir taraftan da Anadolu’da Şii-Sünni çatışması şah İsmail etkisiyle tırmanışa geçmiştir. Fatih’in imparatorlukta yerleştirmeye çalıştığı merkeziyetçi idare, gittikçe genişleyen topraklarda hâkimiyetin devamını zorlaştırmış, bilhassa Kanuni devrinde peş peşe gelen seferler dolayısıyla bütün imkânlar bu yöne tahsis edilmişti. Devlet idaresi askerî ve siyasî gayelerle Rumeli’de daha tedbirli ve dikkatli davranırken Anadolu’ya karşı ilgisiz kaldı. Bu da Anadolu’da halkın bazı keyfî uygulamalarla karşı karşıya bırakılmasına ve dolayısıyla infialine zemin hazırlamıştı. Yavuz Selim’in Çaldıran seferi Şah’ın etkisini kırdıysa da Anadolu’da önemli bir Alevi-Türkmen nüfus vardır ve 16. ve 17. Yüzyıllarda Bozoklu şeyh Cemal Tokat çevresinde kimi tarihçilere göre mehdilik iddiasıyla kimine göre ise ekonomik nedenlerden dolayı isyan çıkarır.