TÜRKİYE CUMHURİYETİ SİYASİ TARİHİ Dersi OSMANLI’DAN TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN KURULUŞUNA GEÇİŞ DÖNEMİ soru detayı:

CEVAP:

Savaş sona ermiş, Antlaşma imzalanmış ve dahası meclisteki muhalefet neredeyse yok edilmiştir. Fakat hâlen rejimin niteliği tartışmalıdır. Zira başkent Ankara’da Meclis, hükûmet ve meclis başkanı vardır ama İstanbul’da Osmanlı hanedanından gelen bir Halife oturmaya devam etmektedir. Birinci Meclisteki daha güçlü muhalefetin istekleri gereğince bakanlar da hâlen tek tek seçilmektedir. Bu yöntem ise her kabinenin uyumlu çalışmakta zorlanan bir koalisyon içermesini zorunlu kılmaktadır. Bu tür koalisyonlar savaş şartlarında ihtiyaç duyulan meşruiyeti genişletmekteydi. Fakat artık toplumsal desteğin genişliğinden kaynaklanan bir meşruiyete değil, etkin karar alıp uygulama performansından kaynaklanan bir meşruiyete ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle yapay bir hükûmet krizi çıkarılarak çözümün “kabine sisteminde” olduğu vekillere gösterilmiştir. 29 Ekim 1923’te alınan kararla birlikte yeni hükûmet sisteminin adı “cumhuriyet” olarak konulmuştur. Artık resmî dilinin Türkçe ve başkentinin Ankara olduğu vurgulanan yeni siyasal sistem gereği hükûmetin bası meclis tarafından seçilen cumhurbaşkanı sayılmıştır.
Cumhurbaşkanı, kabineyi kurması için bir başbakan görevlendirme yetkisine sahiptir. Başbakan da kendi oluşturduğu kabineyi kurmakla yükümlüdür. Meclise kalan tek yetki güvenoyudur. Böylece hükûmetin koalisyonlara mahkûm olması önlenmiş ve daha etkili ama daha az demokratik kılınmıştır. Demokrasi, Cumhuriyet’in kurucu iradesinin öncelikli bir konusu olmamıştır.