ENDÜSTRİ SOSYOLOJİSİ Dersi TÜRKİYE'DE SANAYİLEŞME soru detayı:

CEVAP:

Devletçilik uygulamalarının sanayi üzerindeki etkisi üç şekilde gerçekleşmiştir. Bunlardan birincisi Birinci Sanayi Planı, ikincisi plan dışında devletin gerçekleştirdiği sanayi yatırımları, üçüncüsü ise özel kesimin sanayi faaliyetlerini düzenleme girişimleridir. Bu dönemde devletin ekonomik hayata müdahalesi artarken planlı ekonomi ile sanayi sektörünü geliştirilmesine çalışılmış, aynı zamanda da özel kesimi güçlendirici tedbirler uygulanmıştır (Türkdoğan, 1981:466). Birinci Sanayi Planı’na yönelik çalışmalar, 1930 yılından itibaren başlamış; önce Sovyet, daha sonra Amerikan uzmanların katkılarıyla 1934 yılında resmen uygulamaya konmuştur. Planın uygulama görevi, ağırlıklı olarak Sümerbanka verilmiştir. Birinci Sanayi Planı, ham maddesi yurt içinde bulunan tüketim mallarının üretilmesine yönelik ithal ikameci bir sanayileşme stratejisine dayanmaktadır. Yatırım kararları makro hatta sektör düzeyinde bile değil işletme veya proje düzeyinde alınmış, üretim ölçeği ithalat miktarlarına göre belirlenmiştir. İşletmelerin yer seçimleri ise ekonomik, milli savunma ve bölgesel eşitsizliklerin giderilmesi kaygılarına bağlı olarak yapılmıştır (İlkin-Tekeli, 1982:186-187,190). Birinci Sanayi Planı’nın yatırım maliyeti; maliyetlerin doğru hesaplanamaması, ölçek büyüklüklerinin öngörülenden fazla olması ve gerçekleşme sürelerinin uzaması nedeniyle 43,9 milyon liranın çok üzerinde gerçekleşmiştir. Yatırım finansmanında artan ihtiyaç nedeniyle Sovyetler Birliği ve İngiltere’den dış kaynak sağlanmıştır (İlkin-Tekeli, 1982:200).