SORU: “Devşirme” nasıl yapılırdı?
CEVAP: Devşirme işinde Ocağı’na birinci derecede sorumlu olan “Yeniçeri ağası“, devşirilecek çocuk miktarını da belirlerdi. Yeniçeri ocağına acemi oğlanı alınması onun tezkeresiyle olurdu. Devşirmeye gidecek devşirme ağalarını da o seçerdi. Devşirme işleminde, ocak tarafından bir emin ile bir memur tayini kanundu. Başka yerden olamazdı. Devşirme emini ile bir memur tayininden önce bu işi on altıncı yüzyılın ilk yarısına kadar beylerbeyi, sancakbeyi ve kadılar yapmakta idi. Fakat bunların rüşvet ve iltimas alarak yolsuzluk yapmaları üzerine devşirme işi Yeniçeri Ocağı’na bırakılmıştı. Bu hizmete kanunen, ocaktan sekbanbaşı, solakbaşı, zağarcıbaşı, seksoncubaşı, turnacıbaşı, hasekiler, zenberekçibaşı, deveciler veya yayabaşılardan biri bir takım maiyetiyle memur edilirlerdi. Bunlardan herhangi biri özürünü bildirip görevden af dilerse diğerine verilirdi. Yeniçeri Ocağı’nın ağa bölükleri sonradan, II. Bayezid devri’nde kuruldukları için bunların zabitleri olan kethüdabey, Başçavuş, kethüda yeri, muhzırbaşı ve talimhanecibaşının devşirmeye gitmeleri kanun değildi. Güvenilen kişilerden seçilen ve görevinde tamamen serbest olan devşirme memuru, elinde bulunan devşirme ferman ve yeniçeri ağasının mektubu çerçevesinde memur edildiği bölgede çocuk devşirirdi. Fermanda devşirilecek oğlan sayısı kazalara göre belirlenmişti. Devşirilen çocukların köy, kaza, sancak, ana-baba isimleri, doğum ve eşkalleri deftere kaydedilirdi. İki nüsha hâlinde düzenlenen defterin biri bu çocukları İstanbul’a götürecek sürü başında, diğeri de devşirme işini yapan memurda kalırdı. Kanun gereğince, Hristiyan çocukların en asilleri seçilirdi. Papaz oğulları da devşirilirdi. Bir oğlu olanın oğlu devşirilmeyip baba ocağına bırakılır, iki oğlu olanın biri, birkaç erkek çocuğu olan ailelerin sekiz ile on sekiz yaşları arasında bulunan çocuklarından en sıhhatli ve gürbüz olan bir tanesi seçilirdi. Her bölgede kırk aileden bir oğlan seçmek kanun icabıydı. Annesi ve babası ölmüş çocuklar genelde iyi terbiye görememiş; asil olmayan fakat makam sahibi kişiler devşirilmezlerdi. Devşirilen çocuklar “sürü“ denilen yüzer, yüzellişer, ikiyüz veya daha fazla kişilik kafileler hâlinde “sürücü“ denilen devşirme memurlarının ve muhafızların nezaretinde at, deve ya da arabalarla İstanbul’a sevk edilirlerdi. İstanbul’a gelen çocuklar, iki üç günlük istirahatten sonra kelime-i şahadet getirerek Müslüman olurlar ve daha sonra Yeniçeri ağasının huzurunda kontrolden geçirilirler ve eşkal defterlerine kaydedilir ve sünnet edilirlerdi. Yeniçeri ağasının padişaha arzı ile fiziken güzel olanlar saray için ayrılır ve gürbüzce olanlar Bostancı ocağına verilir, kalanlar ise Anadolu ve Rumeli ağaları vasıtasıyla Anadolu ve Rumeli’deki Türklere geçici bir süre için satılırdı.
