XIV-XV. YÜZYILLAR TÜRK DİLİ Dersi ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİNİN SES BİLGİSİ-ŞEKİL BİLGİSİ I:ÇEKİM EKLERİ soru detayı:
SORU:
Duyulan~Farkına Varılan Geçmiş Zamanının fonksiyonları nelerdir?
CEVAP:
a. Geçmişte cereyan eden bir oluş veya kılışın bizzat görülmediği, başkası tarafından
nakledildiği durumlarda bu zaman kullanılabilir. İfadesinde rivayet anlamı bulunur. Asıl eki -mIş‘tır ve dâima ‚düz-dar ünlü‘ ile kullanılır: geçmesün aglayu kapumdan demişsin şeyh içün / ol garîbe katı bî-dâd eylemişsin eyleme (Mec.Nez.).
b. -mIş ekinin bir görevi de, önceden vuku bulmuş, fakat söyleyen tarafından sonradan farkedilmiş ya da görülmüş bir oluş ve kılışı bildirmektir. Yani olmuş bir fiilin
konuşulan anda etkisini devam ettiği durumlarda da kullanılan bir ektir: gör tonın
nice bulaşmış kanına (ŞH.Yus.). Bu fonksiyon için -(y)Up dur(ur) eki de kullanılmaktadır: direk üzre turur küllî kemerler / ki harc olupdur a?a nice zerler (EMŞer.).
Burada önceden olmuş bitmiş bir fiil, söyleyen tarafından yeni görülmüş, yeni farkedilmiştir. Başkasından duyma, nakledilme veya aktarılma söz konusu değildir