SORU: Ebû’l-Hasan el-Eş‘arî’nin yaşamı ve eğitimiyle ilgili neler söylenebilir? Açıklayınız?
CEVAP: Küçük yaşta babasını kaybeden Eş‘arî, onun vasiyeti üzerine Sünnî bir âlim olan Yahya İbn Zekeriyyâ es-Sâcî’nin öğrencisi oldu. Annesinin Mutezile mezhebinin ileri gelenlerinden Ebû Ali el-Cübbâî ile evlenmesinden sonra da üvey babasının himayesinde yetişti ve ondan kelâm ilmi okudu. Bir taraftan da dönemin bazı Sünnî âlimlerinden hadis ve fıkıh dersleri aldı. 74 Basrada oturduğu yıllarda zaman zaman Bağdata giderek Ebû İshak elMervezî’nin derslerine katıldı. Hocası Ebû Ali el-Cübbâînin etkisiyle gençliğinde Mutezilî görüşleri benimsemesine, hatta bunları savunan eserler yazmasına rağmen 300/913 yılı civarında Mutezile mezhebini eleştirmeye başladı. Eş‘arî, belli bir süre Ahmed b. Hanbel’in görüşlerinden etkilenmiş ve onun usûlünü izleyerek, Kaderiye ve Mu’tezile’ye ağır eleştiri ve ithamlarda bulunmuştur. Özellikle te’vil, ruyetullah,şefaat, kabir azabı, halku’l-Kur’ân, kulların fiilleri, hayır- şer, mürtekib-i kebîre, va’d ve vaîd konularında nassa ters düştüklerini ileri sürerek onlardan ayrıldığını ilan etmiştir. Eş‘arî daha sonra Ehl-i Hadîs usûlünü de terketmiş, o zamana kadar Mutezile elinde kullanılan Kelâm usûlünü alarak bu usûlü Ehl-i Sünnet prensiplerini ispat ve müdafa için istihdam etmiştir.
