TOPLUMSAL TABAKALAŞMA VE EŞİTSİZLİK Dersi TOPLUMSAL SINIFLAR: KURAMSAL KAPSAM VE METODOLOJİK YAKLAŞIMLAR soru detayı:

CEVAP:

• Toplumsal sınıflar, maddi yaşam deneyimi şeklinde tanımlanıyor ve insanların içinde yer aldıkları üretim faaliyeti de sözü edilen deneyimi belirliyorsa bu durumda, metodolojik bir zaaf olarak belirlemecilik burada da nüksetmiş olmuyor mu?
• Emek tarihçilerinin metodolojik bakımdan sınıf çalışmalarına yaptığı kritik katkıların başında, işlevselci olmayan belirleme kavrayışını geliştirmiş olmaları Üretim ilişkilerinin belirleyiciliği kavrayışı terk edilmeden, işlevselci belirleme anlayışının ötesine geçilebilmiştir.
• Maddi üretim ilişkilerinin belirleyiciliğini savunmanın iki kuramsal anlamı vardır:
  • Bu sayede, post-pozitivist katkılarla günümüzde tartışmasız kabul gören “toplumsal sınıfların olumsallığı” anlayışı ile araya mesafe konabilmiş
  • Diğer husus da sınıflar mücadelesinin toplumsal değişimdeki yeri ve sınıf siyasetinin önemi ile
• Eğer belirlemecilik, işlevselci bir nedensellik anlayışının ürünü ise o zaman metodolojik bir hata söz konusu
• İşlevselci açıklama konusunda;
  • Ardıl ve
  • Önsel olmak üzere işlevselciliğin iki türünden söz

Ardıl işlevselcilik, örneğin, “devletin sermaye birikimini koruma işlevinden” söz eder. Oysa önsel işlevselcilikte, “devlet sermaye birikimini koruma işlevi için vardır” tezi ileri sürülür. Bu önermede nedenin varlığı, sonuç üzerindeki işlevine indirgenir. Nedenin işlevi, onun varlık gerekçesi halini alır. Böylece “neden-sonuca” ya da “belirleyen-belirlenene” dışsal olarak kavranır ki bu kavrayış, ilişkiselliğin baştan yadsındığı anlamına gelir.

• İşlevselci belirleme ilişkisinde belirleyen faktör, olacak olanı (belirleneni) sabitleyen, önceden tasarlayan, kontrol eden ve gerçekleştiren faktör olarak kavranır. Oysa tarihsel sosyolojiden gelen belirlemecilik savunusunda, belirleme ilişkisini toplumsal pratikten kaynaklanan ve insan eylemi üzerinde sınır koyup, basınç uygulayan ama asla sonucu garanti etmeyen bir etkileme ilişkisi söz Bu çerçevede, belirleyici faktör, olacak olanı olduran bir faktör olarak görülmez. Belirleme ilişkisi, belirlenen üzerinde sınır çizme, basınç uygulama, koşullandırma anlamında kullanılmalıdır.