CEVAP:

MÖ ikinci binyılda özellikle Babil ve Assur ülkesinde kayıt sisteminin gelişerek
devam ettiği görülür. Bu devletlerin özellikle başkentlerindeki tapınaklarda ve saraylarda ihtiyaç duydukları yazıcı sınıfını yetiştirmek için geleneksel eğitim sistemi devam etmektedir. Devlet bürokrasisinde yazıcılık ayrıcalıklı bir sınıf oluşturmuştur. Yazıcıların bir bölümü bu dönemde tapınak ve saray dışındaki alanlarda hizmet vermekte ve bu yolla geçimlerini sağlamaktaydılar. Özellikle ticari yazışmaların belli kâtipler kiralanarak yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Eski Assur Krallığı’nın ekonomik ve siyasal anlamda güçlenmesi, kayıt sistemindeki
gelişmeler belli standartların oluşturulmasına zemin hazırlamıştır. Tutulan
kayıtlara tarih koyulmaya başlanması bu sürecin ürünüdür. Bu dönemde
uygulanmaya başlayan sistemde, her yıl seçilen bir yüksek devlet görevlisi limmu
olarak tayin edilir ve yıla onun adı verilirdi. Görevli limmular bir listede alt alta
yazılarak kayıt altına alınırdı. Geçmiş yıllardan söz edilirken “filanın limmu senesinde” biçiminde tarih düşülüyordu. Bu sistem Mezopotamya’da III. Ur Sülalesi döneminde de uygulanmıştı.

Orta Assur döneminde başlatılan yıllık (annal) yazma geleneğinde de tarihler
limular esas alınarak verilmiştir. Yıllıklar, kralların hayatları boyunca yaptıkları
işleri bir tablet veya stel üzerinde arka arkaya anlatan yazıtlardır. Burada limular
yanında ikinci bir tarihleme sistemi daha uygulanmıştır. Her yılın olayları “krallığımın şu yılında filanın limu olduğu zaman” diye başlamaktadır. Bu yazıtlar Assur krallarının yaptıkları seferleri izledikleri yolları, konakladıkları yerleri, ele geçirdikleri ganimetleri, tasarladıkları büyük projeleri kronolojik bir biçimde izleme olanağı verir. Anallar bütünüyle kralı yüceltmek amacıyla yazılmışlardır ve yalnızca başarılardan söz eder. Hiçbir anal başarısızlıktan ve yenilgiden söz etmez.

Güney Mezopotamya’da Babil ülkesinde ise, yılın en önemli olayı tarihlemelerde kullanılıyordu. Belgelerde bir olaydan söz edilirken örneğin “Mari’nin yıkıldığı yıl” gibi tarih düşülüyordu. Yazılı belgelerde geçen bu türde tarihlemeler, bölgenin tarihi açısından önemli olayların birçok belgeye not edilmesini sağlamıştır.