CEVAP:

Farabi’ye göre akıl öncelikle amelî ve nazarî
olmak üzere ikiye ayrılır. Amelî (pratik) akıl, insana
özgü her türlü dengeli davranışı ortaya koymada
etken olan akıldır. Filozofa göre denizcilik,
marangozluk, çiftçilik ve hekimlik gibi sanat ve
tekniklerle ilişkili insanî başarıların yanı sıra birey,
aile ve devlet yönetimini düzenleyen ahlak ve
siyasete ilişkin bilgi ve başarıları mümkün kılan da
amelî akıldır. Nazarî (teorik) akıl ise nefis
cevherinin gelişip olgunlaşarak akıl cevherine
dönüşmesinden ibaret olup insan iradesi ve yapıp
etmesinden bağımsız olan matematik, fizik ve
metafizik gibi teorik disiplinler ile bu alanlarda
kesin bilgi onun eseridir.
Özne-nesne ilişkisinde duyulardan gelip hayal
gücünde kısmen soyut hale gelen izlenimler nazarî
akıl tarafından üç aşamalı bir işlemden geçirilir ki
Fârâbî her aşamadaki bilgiyi akıl olarak adlandırır.
Bu aşamalardan ilki (a) “güç halindeki akıl”dır (elaklü’l-
heyûlânî, el-akl bi’l-kuvve). Bir bakıma
nefis veya nefsin bir cüzü ya da gücü olan bu akıl
varlığa ait suretleri soyutlayarak kavram haline
getirme gücüne sahiptir. Filozofun üzerine damga
basılmamış pürüzsüz muma benzettiği güç
halindeki akıl, faal aklın etkisi olmadan
kendiliğinden harekete geçip soyutlama yapamaz
ve bilgi üretemez.