CEVAP:

Fârâbî varlığı, en yetkin olandan yetkinliğin en alt
düzeyinde bulunana doğru inen bir sıradüzeni içinde
yorumlar. Buna göre en üstte en mükemmel olan
“ilk Sebep” (Tanrı) en altta ise “ilk madde” (heyûlâ)
bulunmaktadır. İlk sebepten sonra filozofun
“ikinciler” (es- sevânî) ve “maddeden ayrık
akıllar” (el-ukûlü’l-müfârıka) adını verdiği,
ayrıca ruhanîler ve melekler mertebesinde gördüğü akıllar gelir ki sayıları dokuz gökküresinin (felek)
sayısına denk düşer. Varlıklarını Tanrı’dan alan
bu dokuz akıl hem gökkürelerinin hem de üçüncü
varlık mertebesini oluşturan “faal akıl”ın varlık
sebebi olmaktadır. Dördüncü varlık düzeyinde
“neşs” bulunmakta olup gök cisimle rinde dairevî
hareketi; insan, hayvan ve bitkilerde ise her türlü
biyolojik, fizyolojik ve psikolojik aktiviteyi ifade
eder. Beşinci düzeyde yer alan “suret” (form) ile
altıncı varlık mertebesini oluşturan “madde” yalın
(basit) birer varlık olmakla birlikte yetkinlikten
uzak olup birbirinden ayrı olarak bulunamazlar.