TÜRKÇE BİÇİM BİLGİSİ Dersi Kelime Türleri soru detayı:
SORU:
Fiiler nedir ve kullanımları nasıldır detaylı olarak açıklayınız.
CEVAP:
Fiiller anlamca hareket, oluş, kılış vb. gösteren; fiillerden türetilen yeni kelimelere taban oluşturan ve fiillere gelen çekim eklerini alan, söz diziminde bitmiş veya bağımlı cümlelerin yüklemi olarak kullanılan kelimelerdir. İsim soylu kelimelerden; söz dizimsel pozisyonları, alabildikleri yapım ve çekim ekleri, cümledeki rolleri, anlamları gibi yönlerden ayrılır. Fiiller, biçim bilgisel açıdan isim soylu kelimelerden her şeyden önce türetmede alabildikleri eklerle ayrılır. Fiile gelen yapım ekleri ile isimlere gelen yapım ekleri farklıdır.
Fiillere ancak fiil yapım ekleri gelebilir. Fiiller cümle içinde kullanılabilmek için bir çekim ekine veya fiilimsiye ihtiyaç duyar. Aldıkları çekim ekleri isimlere gelen çekim eklerinden farklıdır. Emir kipinin tekil 2. kişisi fiil köküyle aynıdır, ayrı bir eki yoktur:
gel, Gel!
git, Git!
Ayrıca fiiller; fiilin anlamında önemli bir değişiklik yapmayan ama onların kelime türünü değiştiren, yapım eki ile çekim eki arasında bulunan ekler de alabilir. Bu ekleri alan fiiller; isimfiil, sıfatfiil ve zarffiil olarak adlandırılır ve çoğu zaman söz dizimi açısından önemli bir değişiklik olmaksızın sonuna geldikleri fiil ve ona bağlı ögelerin cümle içinde isim, sıfat ve zarf olarak kullanılmalarını sağlar. Kelime türünü değiştiren bu eklerin pozisyonu fiil kök veya gövdesinden sonradır. Yani eklenme yerleri, bitimli fiili oluşturan eklerle aynıdır. Hepsi aynı pozisyonda kullanıldıkları için görünüş/zaman, kip, isimfiil, sıfatfiil veya zarffiil eklerinden birinin olması; diğerlerinin kullanılmasını imkânsız kılar. Aynı pozisyona gelen eklerden bitimli cümle oluşturanlar (aşağıda –(X)yor ile temsil edilen gruptaki ekler), ana cümleyi bitirirken diğerleri bağımlı cümleler kurar.