CEVAP:

Finansal araçların özellikleri onların yayınlayıcısı kişi veya kurumun kimliği, vadesi, içerdiği hak ve teminat gibi farklı ölçütlere göre değerlendirilebilmelerine imkân tanır. Bu bağlamda finansal araçların özellikleri, aşağıdaki gibi açıklanmıştır.

Vade; vade süre anlamında kullanılmaktadır. Bir finansal aracın vadesi, ihraç edildiği tarih ile yayınlayıcısı tarafından geri ödenecek olduğu tarihe kadar ya da tasarruf sahibinin o finansal aracı nakde çevirme talebinde bulunacağı tarih arasında geçen süredir. Alacağı temsil eden bono, mevduat cüzdanı veya tahvil gibi finansal araçların geri ödeme tarihleri üzerinde yazılıdır. Ancak, bazı finansal araçlar için bundan söz edilemez. Hisse senedi, kâr ve zarar ortaklığı gibi belgelerde vade, alım-satım tarihleri arasında geçen süredir. Örneğin, vadesiz mevduatlar her
ne zaman istenirse nakde çevrilebilirken, ödeme tarihi 01.01.2012 yazılı bir bononun 25.11.2011 tarihi itibariyle vadesi 36 gündür.

Paraya Dönüştürülebilirlik; Bu aslında likidite kavramına denk gelmektedir. Likitide finansal araçlara olan talebi belirleme açısından olukça önemlidir. Finansal araçların kolaylıkla paraya dönüştürülebilmesi yani likiditesinin yüksek olması tasarruf sahiplerinin ihtiyaç duyduğu ya da istediği anda elindeki finansal aracı nakde dönüştürebilmesi açısından olumlu bir özelliktir. Buna bankalarda açılan çek hesapları örnek verilebilir.

Finansal Aracın Taşıdığı Hak; Finansal aracın sahibine menfaati olarak da algılanabilir. Bu bağlamda bazı finansal araçlar, yatırımcıya şirketin ortağı olma
hakkı verdiğinden şirketin yönetiminde ve denetiminde söz sahibi olunabilinir. Ortağı olduğu şirketin faaliyet sonuçlarına kâr ya da zarar şeklinde katılabilir. Bu özelliğe sahip finansal araca örnek olarak hisse senedini gösterebiliriz. Bono, tahvil gibi araçlar da alacaklılık hakkı verirler. Bunun anlamı çoğunlukla önceden belirlenen oranda faiz geliri almaktır. Eğer yatırımcının elinde intifa senetleri varsa ortak olamaz, alacaklılık hakkı yoktur ancak, şirket yönetimine katılabilir ya da kârdan pay alma hakkı olabilir.

Bölünebilirlik; Yatırımcının elinde bulundurduğu finansal aracın en az hangi miktarda paraya dönüştürülebileceğini ifade eder. Yatırımcı için önemli olan elindeki finansal aracın ne kadar fazla bölünebildiğidir. Ancak yayınlayıcı açısından bu özellik olumsuz olarak değerlendirilir. Eğer bir bankada mevduat hesabı açtırmış iseniz miktar T1’ye kadar bölünebilir. Buna karşın devlet tahvilleri daha yüksek miktarlarda ihraç edilebilmektedir.

Finansal Aracın Teminatı; Finansal aracın kalite göstergesi o araca bağlı teminattır. Finansal araçların tamamı için ana teminat olarak fon kullanan ekonomik birimin gelir yaratma kapasitesi gösterilebilir. Alacaklılık hakkı veren finansal araçlarda teminat, aracı ihraç eden firmanın varlıkları ile geliridir. Risk derecesi finansal aracın vadesine ve finansal aracı yayınlayan şirketin finansal gücüne bağlı olarak değiştiğinden, riskten korunmak isteyen finansal yatırımcılar kısa vadeli ve gelir yaratma kapasitesi yüksek, sermaye yapısı güçlü şirketlerin yayınladıkları finansal araçları almayı tercih edeceklerdir.

Getiri; Belli bir zaman diliminde yatırım yapılan araçtan beklenen nakit girişleri ile ölçülür. Değişik risk profilindeki yatırımcı açısından temel değerlendirme unsuru finansal aracın ne kadar getirisinin olacağıdır. Tahvil için faiz, hisse senetleri için temettü ya da hamilin, hisse senedi veya tahvili satması durumunda, sermaye kazancının/kaybının ne olacağı, bu yatırımın elde bulundurulduğu zaman
açısından finansal aracın getirisini belirleyecektir.

Pazarlanabilme Kabiliyeti; Bu özellik bir finansal araç satın alındıktan sonra geri ödeme tarihinden önce örneğin, BIST’da satılıp nakde çevrilirken alış-satış maliyeti arasındaki marja bağlıdır. Düşük pazarlama maliyeti, bu finansal aracın pazarlanabilme kabiliyetinin hayli fazla olduğunun göstergesidir. Bir vadeli mevduat sahibi bankadaki hesabını vadesi dolmadan kapatmak isterse kaybedeceği faiz pazarlanabilme kabiliyetinin maliyetini artıracaktır. Oysaki vadesiz mevduat hesabını kapatarak, parayı geri almanın maliyeti sıfırdır.