SORU: Fizyokratların, aydınlanmacıların liberal siyasal düzen özlemleriyle çelişen aydın despotizmini zaman zaman savunmuş olmalarının ardındaki temel nedenler nelerdir?
CEVAP: • Aydınlanmacılar, kendilerini gerçeğe sahip kişiler olarak görürler ve gerçeği topluma dayatmak için de prensleri, kralları eğitip aydınlatmayı görevleri olarak kabul ederler. • İktidarda aklı ya da felsefeyi hakim kılma, siyasetin belirleyiciliği, kitlelere inançsızlık gibi düşünceleri savunan filozoflar, halk kitlelerinden hiç bir beklentileri olmadığından, entelektüel elitizmden siyasal elitizme doğru kayarak toplumun kaderinin aydın danışmanlarca çevrili tek bir filozof kralın ellerinde olmasında hiçbir sakınca görmezler. • Aydınlanmacılar toplumsal-siyasal sorunlara reform yoluyla hemen çözüm bulma arzusundadırlar. • Filozoflar, aydınlanmış ya da aydınlanmaya yatkın olarak kabul ettikleri Avrupa’daki bazı monarklarla yakın kişisel ilişkiler kurarlar. Aydın despotlar ise bu düşünürlerin Avrupa çapında elde etikleri saygınlıktan yararlanıp bunu kendileri için bir propaganda malzemesine dönüştürme hesabı içindedirler.
