CEVAP:

Gözlem kavramına ilişkin bilim felsefesinde
birbiriyle ilişkili metodolojik, ontolojik ve epistemolojik
sorunlarla karşılaşıyoruz. Bu sorunlar ise (a) bilimsel
gerçekçilik görüşünü savunanlar ile (b) bu görüşe karşı
çıkan pozitivist ve deneyci görüşleri, kısaca gerçekçilikkarşıtlığı
görüşünü, savunanlar arasında tartışmalara yol
açmıştır.
Başlıca sorunlar kısaca şöyle açıklanabilir:
• Metodolojik sorunlar: Hangi türden bilimsel
işlemler gözlem sayılabilir? Hangi olaylar
gözlemlenebilir? Sözgelişi manometre ibresinin 1
atmosfer işaretli çizginin hizasında durması
olgusu her iki görüşte gözlemlenebilir
sayılmasına karşın, gazın 1 atmosfer basıncında
olması olgusu yalnız (a) görüşünde
gözlemlenebilir sayılır. Nitekim manometre (a)
görüşünde gözlem aygıtı sayılırken, (b)
görüşünde sayılmamıştır.
• Ontolojik sorunlar: Gözlemlenebilir şeyler
(nesne dizgeleri, olay ve olgular) varlık
sayılabilir mi? (a) görüşünde olanlar bu soruyu
olumlu olarak, (b) görüşünde olanlar olumsuz
olarak yanıtlamıştır.
• Epistemolojik sorunlar: Gözlemsel bilgi, yani
gözlemle doğrulanmış gözlem önermelerinin
ifade ettiği bilgi ile gözlemsel-olmayan
önermelerin ifade ettiği bilgi arasında kesin fark
bulunur mu? Gözlem önermelerinin
doğrulanması ile gözlemsel-olmayan önermelerin
pekiştirilmesi arasında fark kesin mi? Gözlem
önermelerinin ifade ettiği bilgi, gözlemselolmayan
önermelerin, özellikle teori öğesi
kapsayan önermelerin, ifade ettiği bilgiden
bağımsız olabilir mi?