XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI Dersi KAZAN TATARLARINDA YENİLEŞME soru detayı:
SORU:
Gaspıralı'nın 1903 yılının sonunda Tercüman gazetesinde yayınladığı ve Rusyalı Müslüman kadınların uğradığı haksızlıkları dile getirdiği “Zulüm Nereden Geliyor?” adlı makalesinin çözüme yönelik nasıl bir faydası olmuştur?
CEVAP:
Gaspıralı, İslam adaletinin bu zulmü onaylamayacağını söylüyor, bu gibi durumlara artık bir son verilmesi gerektiğini savunuyor, ulemanın bu duruma derhal bir çözüm üretmesi gerektiğini dile getiriyordu. Evlendikten bir süre sonra karısını bırakıp kaçan ve nafaka vermeyen erkeklerin bu zulmüne meydan verilmemesini, aynı şekilde, iki-üç kadın alıp hepsini muhtaç durumda bırakanların da engellenmesi gerektiğini yazıyordu. Bu gibi durumlara Müslüman Dinî İdaresinin duyarsız kalmasını eleştiriyor, sorumlu kişiler “güçlükler artar, davalar çoğalır” gerekçesiyle rahat köşelerine çekilirlerse meydanın kötülere ve zalimlere kalacağını söylüyordu. Bu yazıların etkisiyle, Orenburg Dinî İdaresi harekete geçti ve bu konuda olumlu bir girişim yaptı. Bu idarede görevli olan reform yanlısı ulemadan Rıza Kadı (Rızaeddin b. Fahreddin), bu konuda 66 İslam âliminin görüşünü aldı ve meseleyi kadınlar lehine çözümledi. Bu konuda ulemanın görüşleri içeren kitapçığı Mutalaa (Kazan, 1897) adıyla yayınladı.