SORU: Geulincx ve Malebranche gibi Kartezyen düşünürlerin görüşlerini karşılaştırarak açıklayınız?
CEVAP: Geulincx, Descartes’in zihin-beden düalizmini çözmek için Tanrı’nın madde ile ruh arasında aracı bir neden olduğu görüşüne dayanan vesileciliği ortaya koydu. Bu görüşü madde dünyasına da genişleterek maddeler arası etkileşimi gerçek neden olan Tanrı’nın etkinliğine dayandırdı. Bu esas üzere her şeyin Tanrı’ya bağlı olduğu görüşüne dayanan ve Tanrı’ya adanmayı öneren bir ahlak görüşü şekillendirdi. İlkece aynı yoldan giden Malebranche tek gerçek nedenin Tanrı olduğunu, çünkü sadece onun yaratıcı olduğunu savundu. Tanrı’nın, tinsel yaratıklara kendisine doğru bir eğilim aşıladığını savunarak, vesileciliğin özgürlük bahsinde sorun oluşturmasına mani olmaya çalıştı. Gerçekliğe ulaşmak için zihnin bedenle ilişkisinden doğan yanılgıları bertaraf etmek gerekmekteydi. istencimizin acele yargılarından doğan bu yanılgılar, bizi sıcaklık, renk, tat gibi bilinç içeriklerini dış nesnelere atfetmeye sevk etmekteydi. Oysa duyular dışsal cisimlerin kendinde nesne olarak ne olduklarını söylemede yetersizdirler. Sadece onların bedenimizle olan ilişkileri bakımından bilgi sağlamada doğru ve sağındırlar. Duyum fizyolojik süreçlerle oluşur ve öncesiz sonrasız doğrulukların bilgisi sadece Tanrıda-görüş yoluyla edinilebilir. Tanrı’nın özünü ve mutlak varlığını değil ama ondaki bazı ideleri bilebiliriz. Bunlar öncesiz sonrasız gerçekliklerin ideleri, salt uzam idesi ve ahlak yasalarıdır. Malebranche da Geulincx gibi mistisizme kaymaya uygun bir Tanrı’ya adanma görüşü geliştirmiş, ahlakını da bu doğrultuda şekillendirmiştir.
