CEVAP: Giritli Ali Aziz Efendi’nin bu yüzyıl sonlarında yazmasına rağmen 1852 yılında basılan Muhayyelat-ı Aziz Efendi adlı eseri, Binbir Gece ve Binbir Gündüz Hikâyeleri’nden ilham alınarak yazılan bir hikâyeler külliyatıdır. Eser, muhtevanın değişkenliğine göre kimi bölümlerinde müellifin “dervişler dili” dediği konuşma diline oldukça yaklaşan bir dille, kimi bölümlerinde münşiyane bir edayla kaleme alınmıştır. Halk hikâyeleri, masal, hikmet ve roman karışımı bir eser olan Muhayyelat’ı farklı ve orijinal kılan da bu özelliğidir. Muhayyelat, Batı romanıyla ancak yarım yüzyıl sonra ciddi olarak karşılaşacak olan Türk edebiyatında oldukça etkin olmuş bir eserdir. Tanzimat ve hatta Cumhuriyet ediplerine kadar süren bir etki alanı oluşturan eser, Ahmet Midhat Efendi’den Namık Kemale Muallim Naci’den Behçet Necatigile kadar pek çok yazara ilham kaynağı olmuştur. Bununla birlikte özellikle Tanzimat yazarları tarafından küçümsenen Muhayyelat’ın Batılı anlamdaki romanın bizdeki ilk ürünü değilse de “habercisi” olduğuna kuşku yoktur. Hem eski hem de yeni harflerle birkaç kere yayımlanmış, hakkında çalışmalar yapılmıştır.