EKONOMİNİN GÜNCEL SORUNLARI Dersi YENİ DÜNYA DÜZENİNDE MERKEZ-ÇEVRE İLİŞKİLERİ VE "BRIC" ÜLKELERİ* soru detayı:

CEVAP:

Merkez-Çevre ilişkileri açısından, yeni dönemi 1960’lı ve 1970’li yıllardan ayıran
bir temel öge şu: Bir kere, Soğuk Savaş sonrası dünyada Merkez, Sovyet Bloku’na
karşı kendi çevresini genişletmek durumunda olmadığı için, GOÜ’ye siyasal açıdan
ihtiyacı artık yok. Öte yandan teknoloji devrimi, Çevre’den sağlayabileceği birçok malın ve hammaddenin (şimdilik petrol ve doğal gaz hariç) önemini çok azalttı. Merkez’de tarım üretimi öyle hızla arttı ki, temel gıda maddelerinde kendine yeter olmakla kalmadı, büyük çapta ihracatçı oldu. Diğer hammaddeler için sentetikler devreye girdi; Merkez, sanayilerinde katma-değer ve istihdam artışı yaratırken, böylece Çevre’yi devre dışı bıraktı. Çevre bu ürünler açısından şimdi kaynak değil, sadece “pazar” olarak önemli. Bir de tabii, finans geliri sağlamak açısından önemli ancak bu daha çok orta gelirli, özelleştirecek tesisleri olan, sermaye pazarları tam serbestleştirilmiş ülkeler için geçerli. Vasıfsız işçiler ise robotlar dünyasında artık hiç istenmeyen bir üretim aracı durumuna düştü. Savaş sonrası dönemin emek kıtlığı, hızlı reel ücret artışı yıllarında, başta Batı Avrupa, Merkez’e Çevre’den akan işçiler ve aileleri, günümüzde Merkez’in kendi topraklarında etnik ve kültürel sürtüşmelerin başlıca kaynağı oldular. Yani Merkez’le Çevre arasında bağ kuran, karşılıklı dayanışmaya yol açabilecek ne siyasal ne bir dizi ekonomik olgu bugün eski önemini taşıyor. Petrol-doğal gaz dışında Çevre, Merkez açısından daha çok malları, hizmetleri ve sermayesi için pazar olarak önemli; bunun için de kişi başına gelirin arttığı dinamik ülkeler safında olmak gerekiyor.