SORU: Hairiciye nezareti hangi oda ve kalemlerden oluşmaktadır?
CEVAP: Bâb›âli tercüme odası, mektubi hariciye kalemi ve tahrirat-ı hariciye kalemi önceki dönemde olduğu gibi kurumun kırtasiye yükünü sırtlayan birimler olmaya devam etmiştir. Matbuat-ı ecnebiye kalemi tahmin edileceği üzere hatırı sayılır bir genişlemeye uğradı ve sarayın dış dünyayı daha dikkatli takip eden organı hâline geldi. Osmanlı vatandaşları ile yabancı vatandaşlar arasındaki hukuki sorunları inceleyen umur-ı hukuk-i muhtelite kalemi de önem kazanan birimlerden olduğu için Abdülhamid Dönemi sonlarında genel müdürlüğe dönüştürülmüştü. Tahrirat-ı hariciye kalemi, kendisi cılız olmakla beraber son derece gürbüz ünitelere amirlik yapıyordu, umur-i şehbenderi kalemi gibi. Osmanlı sefir (elçi) ve şehbenderleriyle (konsolos) yazışmaları yürüten ofis, işin nezaketi gereği çok kısa sürede genel müdürlük çatısı altında örgütlenmişti. İşin tanımı bakımından umur-ı hukuk-ı muhtelite kalemi ile ciddi benzerlikleri olan Bâbıâli hukuk müşavirleri kalemi nezaret bünyesine bu dönemde dâhil olmuş bir diğer birimdi.
