BİREYSEL İŞ HUKUKU Dersi Kıdem Tazminatı soru detayı:
SORU: Haklı Sebeple Derhâl Fesih'i detaylı olarak anlatınız.
Haklı Sebeple Derhâl Fesih'i detaylı olarak anlatınız.
CEVAP: Haklı Sebeple Derhâl Fesih
Kanuni düzenlemeye göre, işçilerin iş sözleşme- lerinin işverence İş Kanunu’nun 25. maddesinin II. bendinde yer alan fesih sebepleri dışında bir nedenle feshi, bir yıl çalışmış olma şartıyla kıdem tazminatına hak kazandırır. Kıdem tazminatına hak kazanmayı engelleyen 25/II hükmünde yer alan fesih sebepleri, işçinin işverene yönelik “ahlaka adaba aykırı hâller ve benzerleri” eylemlerini içerir. Bunlar, önceki ünitede belirttiğimiz üzere, işçi ile işveren arasındaki güven ve sadakat ilişkisini sarsan ve çalışma barışını bozan sebeplerdir. Bu tür bir se- bebin varlığı hâlinde işçinin iş sözleşmesinin feshi, ona uygulanan bir yaptırım niteliğindedir ve doğal olarak böyle bir hâlde işçi kıdem tazminatını talep hakkını kaybeder.
Her ne kadar ilgili 14. maddede, 25/II kapsamı dışındaki fesihler ifadesi kullanılmış olsa da işveren tarafından yapıldığı hâlde 25/II kapsamına girme- yen, ancak buna rağmen işçinin kıdem tazmina- tı hakkını ortadan kaldıran bir fesih sebebi daha düzenlenmiştir. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda yer alan kanun dışı grev hâlinde, işverene iş sözleşmelerini fesih hakkı ta- nınmıştır ki bu fesih işçilerin kıdem tazminatı hak- larını kaybetmelerine neden olur.
İşverenin İş Kanunu’nun 25/II bendi kapsamı dışında kalan fesih hâllerinin neyi ifade ettiği ka- nunda açıklanmamıştır. Bundan anlaşılması gere- ken, işverenin 25. maddenin diğer bentlerine göre yani I, III ve IV. bentlere göre uyguladığı fesihler ile aynı Kanunun 17. maddesine dayalı olarak yaptığı bildirim sürelerine uygun süreli fesihlerdir. Şüphe- siz iş güvencesi kapsamına dâhil işçinin bildirimli olarak işten çıkarılması hâlinde de, yani 18 ila 21. maddelere göre yapılan geçerli fesihlerde de bir yıl kıdemi olan işçinin kıdem tazminatı hakkı vardır.
İşverenin 25/I kapsamında uyguladığı fesih, iş- çinin sağlık sorunları sebebiyle işine gelememesi- ne bağlı olarak uygulanır. Aynı düzenlemenin III. bendindeki fesih gerekçesi ise, işçinin zorlayıcı se- beplerle (örneğin evinde yangın çıkması) işine bir haftadan fazla devam edememesine ilişkindir. Bu hâlde işveren, birinci haftanın sonunda iş sözleşme- sini feshedebilir. Düzenlemenin IV. bendi ise, işçi- nin gözaltına alınması veya tutuklanması sebebiyle işine devamsızlığını fesih sebebi saymış ve kanunun öngördüğü süreyi aşan devamsızlığın iş sözleşme- sinin feshine neden olabileceğini belirtmiştir. Söz konusu her üç hâlde de işçi, iş sözleşmesi haklı ne- denle derhâl feshedilmiş olsa da, bir yıl çalışmış ol- ması koşuluyla kıdem tazminatı talep edebilir.
dikkat
İşveren, iş sözleşmesini İş Kanunu’nun 25/I’de be- lirtilen sağlık sebepleri, 25/III’de belirtilen zorlayı- cı sebeplerle 25/IV’de yer alan sebeplere dayalı ola- rak feshetmişse işçisine kıdem tazminatı ödemek zorunda iken, işçisinin iş sözleşmesini Kanunun 25/II’de belirtilen ahlak ve iyiniyet kurallarına ay- kırılık sebebiyle feshetmişse kıdem tazminatı öde- mek zorunda değildir.
Haklı Sebeple Derhâl Fesih
Kanuni düzenlemeye göre, işçilerin iş sözleşme- lerinin işverence İş Kanunu’nun 25. maddesinin II. bendinde yer alan fesih sebepleri dışında bir nedenle feshi, bir yıl çalışmış olma şartıyla kıdem tazminatına hak kazandırır. Kıdem tazminatına hak kazanmayı engelleyen 25/II hükmünde yer alan fesih sebepleri, işçinin işverene yönelik “ahlaka adaba aykırı hâller ve benzerleri” eylemlerini içerir. Bunlar, önceki ünitede belirttiğimiz üzere, işçi ile işveren arasındaki güven ve sadakat ilişkisini sarsan ve çalışma barışını bozan sebeplerdir. Bu tür bir se- bebin varlığı hâlinde işçinin iş sözleşmesinin feshi, ona uygulanan bir yaptırım niteliğindedir ve doğal olarak böyle bir hâlde işçi kıdem tazminatını talep hakkını kaybeder.
Her ne kadar ilgili 14. maddede, 25/II kapsamı dışındaki fesihler ifadesi kullanılmış olsa da işveren tarafından yapıldığı hâlde 25/II kapsamına girme- yen, ancak buna rağmen işçinin kıdem tazmina- tı hakkını ortadan kaldıran bir fesih sebebi daha düzenlenmiştir. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda yer alan kanun dışı grev hâlinde, işverene iş sözleşmelerini fesih hakkı ta- nınmıştır ki bu fesih işçilerin kıdem tazminatı hak- larını kaybetmelerine neden olur.
İşverenin İş Kanunu’nun 25/II bendi kapsamı dışında kalan fesih hâllerinin neyi ifade ettiği ka- nunda açıklanmamıştır. Bundan anlaşılması gere- ken, işverenin 25. maddenin diğer bentlerine göre yani I, III ve IV. bentlere göre uyguladığı fesihler ile aynı Kanunun 17. maddesine dayalı olarak yaptığı bildirim sürelerine uygun süreli fesihlerdir. Şüphe- siz iş güvencesi kapsamına dâhil işçinin bildirimli olarak işten çıkarılması hâlinde de, yani 18 ila 21. maddelere göre yapılan geçerli fesihlerde de bir yıl kıdemi olan işçinin kıdem tazminatı hakkı vardır.
İşverenin 25/I kapsamında uyguladığı fesih, iş- çinin sağlık sorunları sebebiyle işine gelememesi- ne bağlı olarak uygulanır. Aynı düzenlemenin III. bendindeki fesih gerekçesi ise, işçinin zorlayıcı se- beplerle (örneğin evinde yangın çıkması) işine bir haftadan fazla devam edememesine ilişkindir. Bu hâlde işveren, birinci haftanın sonunda iş sözleşme- sini feshedebilir. Düzenlemenin IV. bendi ise, işçi- nin gözaltına alınması veya tutuklanması sebebiyle işine devamsızlığını fesih sebebi saymış ve kanunun öngördüğü süreyi aşan devamsızlığın iş sözleşme- sinin feshine neden olabileceğini belirtmiştir. Söz konusu her üç hâlde de işçi, iş sözleşmesi haklı ne- denle derhâl feshedilmiş olsa da, bir yıl çalışmış ol- ması koşuluyla kıdem tazminatı talep edebilir.
dikkat
İşveren, iş sözleşmesini İş Kanunu’nun 25/I’de be- lirtilen sağlık sebepleri, 25/III’de belirtilen zorlayı- cı sebeplerle 25/IV’de yer alan sebeplere dayalı ola- rak feshetmişse işçisine kıdem tazminatı ödemek zorunda iken, işçisinin iş sözleşmesini Kanunun 25/II’de belirtilen ahlak ve iyiniyet kurallarına ay- kırılık sebebiyle feshetmişse kıdem tazminatı öde- mek zorunda değildir.