CEVAP:

Haksız Fesih ve Geçersiz Fesih

İşverenler tarafından iş sözleşmesinin haksız fes- hi, işten çıkarılan işçiye en az bir yıl kıdemi olması hâlinde kıdem tazminatı hakkı kazandır. Uygula- mada bu durum genelde 25/II kapsamında yapı- lan fesihlerle ilgili olarak yargı önüne gelir. İşçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı eylemleri ya da benzeri davranışları olduğu iddasıyla ve derhâl iş- ten çıkarıldığı olaylarda işveren, iddia ettiği fesih nedenini ispatlamak durumundadır. İşçi tarafın- dan açılan davada, fesih sebebinin işveren tarafın- dan ispatlanamaması hâlinde veya iddia edilen ne- denin gerçekleşmediğinin anlaşılması durumunda fesih haksız sayılır. Bu durumda da işçi, en az bir yıl kıdeme sahip ise kıdem tazminatına hak kazanır. Hatta bu hâlde yukarıda da bahsettiğimiz üzere, haksız feshe usulsüz feshin sonuçları uygulanaca- ğından işçi ihbar tazminatını da talep edebilir.

İşverenlerin geçersiz sayılan fesihlerinde de bir yıl kıdemi olan işçi kıdem tazminatı hakkı kaza- nır. Gerçekten de iş güvencesi kapsamındaki bir işçi, bir önceki ünitede açıklandığı üzere, ancak geçerli nedenlerin varlığı hâlinde işten çıkarılabilir. Geçerli nedenlerin olmaması hâlinde işçi, açacağı işe iade davası ile feshin geçersizliğini ve işine iade edilmesini sağlayabilir. Bu hâlde işçinin işe iade ve ona bağlanan haklar dışında, ayrı bir dava ile işçilik alacaklarını da talep edebilmesi mümkündür. Yani işçi, işe iade davası dışında açacağı diğer bir dava ile örneğin ödenmeyen fazla çalışma ücretlerini, ikra- miyelerini, sosyal haklarını, kullandırılmayan yıllık ücretli izin alacaklarını, ihbar tazminatını ve kıdem tazminatını işverenden talep edebilir. Kıdem taz- minatının talep edilebilmesi için iş güvencesine

tabi işçinin maruz kaldığı feshin bildirimli fesih olması şart değildir. Aynı işçinin iş sözleşmesinin (haksız) derhâl feshi hâlinde de işe iadeyi talep hakkı olduğu göz önüne alınırsa işçi bu kapsamda açacağı ayrı bir işçilik alacağı davasıyla da kıdem tazminatını talep edebilir.

İş güvencesi kapsamı dışında kalan işçinin belir- siz süreli iş sözleşmesinin, işverence kötüniyetle fes- hedilmiş olabileceği, bir önceki ünitede açıklanmış- tı. Bu tür olaylarda genelde, işverenin kötüniyetli olsa da fesih usulüne uygun davrandığı, işçiye hak ettiği tazminatları ödediği görülmektedir. Ancak işverenin, kötüniyetle hareket ettiği bir olayda, iş- çisini işten çıkarırken kıdem tazminatını da verme- miş olması mümkündür. Örneğin işveren, kendisi- ni SGK’ya şikayet ettiği için işten çıkardığı işçisine, bir yıldan fazla çalıştığı hâlde kıdem tazminatını da ödememiş ise işçi, talep edebileceği kötüniyet taz- minatı dışında kıdem tazminatı da isteyebilir.

dikkat

Belirli süreli iş sözleşmesi işverence haksız fes- hedilen işçi bir yıl çalışmış olması koşuluyla kıdem tazminatına hak kazanabilir.

Belirli süreli iş sözleşmeleri, sürenin bitmesi sebebiyle sona erdiğinde işçiye kıdem tazminatı hakkı doğurmaz. Zira kıdem tazminatı, yukarıda da belirtildiği gibi feshe bağlı bir haktır ve süre- nin dolması sebebiyle sona erme bir fesih değildir. Buna karşın belirli süreli iş sözleşmesi işverence haksız feshedilen işçi, bir yıl çalışmış olması koşuluyla kı- dem tazminatına hak kazanabilir. Örneğin iki yıl- lık belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan işçinin söz- leşmesi onsekiz ay sonra işveren tarafından haksız feshedildiğinde işçi, kıdem tazminatı talep edebilir.