SORU: Harem dairesi nasıl teşkilatlanmıştır?
CEVAP: Harem dairesinde Gazne saray idaresinden beri görülen esvabçı başılık, ibriktarbaşılık ve kilercibaşılık gibi sultanın özel hayatını düzenleyen bir hizmetkârlar ordusu bulunmaktaydı. Sultanın en yakınındaki yardımcıları, genellikle şehzadeliğinden itibaren maiyetinde bulunan kişilerdi. Söz konusu görevliler hiyerarşisinin tepesinde kızlararası bulunuyor; protokolde sadrazam ve şeyhülislamdan sonra vükeladan ise önce geliyordu. Yine de Sultan Abdülhamid, harem personelinin kamusal alana çıkışlarını kesinlikle engellemiş hatta devlet yıllıklarında belirtilmesini dahi istememiştir.
