TÜRKÇE CÜMLE BİLGİSİ II Dersi CÜMLE VE CÜMLENİN TEMEL ÖĞELERİ: YÜKLEM,ÖZNE soru detayı:
SORU:
"Hasat mevsiminden sonra haftalarca her nevi hububat aynı yalakta yıkanıp
ayıklanır." Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun Yaban adlı eserinden alıntılanan bu cümlenin öznesi ve öznenin özelliği nedir?
CEVAP:
Edilgen yapılı fiillerle kurulan cümlelerde ise özne, oluşun etkisinde kalan;
yani edilgen bir öznedir. Geçişli etken fiiller, edilgen çatıya dönüştürülünce geçişsiz olur. Geçişsiz fiiller ise nesne almaz. O bakımdan geçişli iken edilgen çatıya sokulan fiillerle kurulan cümlelerde nesne bulunmaz. Böyle cümlelerde cümlenin asıl nesnesi olan öge, özne görünüşündedir; ama bu özne cümlenin asıl öznesi değil şeklî öznesidir. Bu özneye “sözde özne” denir. Sözde özne, cümlede işi yapan öge değil yapılan işten etkilenen ögedir.
Hasat mevsiminden sonra haftalarca her nevi hububat aynı yalakta yıkanıp
ayıklanır.
(Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Yaban)
Bu cümlede özne (her nevi hububat) yıkanıp ayıklanmaya konu olan; yani yapmaya uğrayan, yapılan işten etkilenen edilgen bir öznedir.