BİLİM FELSEFESİ Dersi BİLİMSEL HİPOTEZLERİN PEKİŞTİRİLMESİ soru detayı:

CEVAP:

Charles S. Pierce (1839 - 1914)’ün öncülüğünü yaptığı Hipotez-Buluşu görüşünde, hipotezler bilim insanlarının salt hayal gücünün ürünü olarak kabul edilmezler. Hipotezler bilim insanlarının önceden doğruladıkları gözlem önermelerine dayanarak tümdengelimsel olmayan bir çıkarımla türetilir. Eğer tümdengelimsel olmayan bütün çıkarımları tümevarımsal olarak nitelersek, Hipotez-Buluşu görüşündeki çıkarımın tümevarımsal olduğu söylenebilir. Ancak böyle bir tümevarımsal çıkarım biçimi, yalnızca tümevarımsal genellemeleri türetmeye yarayan çıkarım biçimi değildir. Salt Tümevarımcı görüşte öngörülen bu çıkarım biçimi açıklayıcı yeni hipotezlerin buluşunu sağlayamaz. Bir açıklayıcı yeni hipotez, onu türetmek için kullanılan gözlem önermelerinde geçen terimlerin dışında bu önermelerde geçmeyen yeni terimler kapsar. Böyle bir hipotez bilimsel açıklama için elverişlidir. Hipotez-Buluşu görüşü önceden bilinen ancak henüz açıklanmamış dolayısıyla şaşırtıcı belli bazı olguları açıklama amacını güder. Buna göre Hipotez-Buluşu görüşünün genel biçimi aşağıdaki gibidir:

(i) E, gözlemlenmiş olan şaşırtıcı olguyu dile getiren önermedir.

(ii) Eğer H hipotezi doğru olsaydı, E’yi açıklamış olurdu.

(iii) O halde, H hipotez olarak kabul edilebilir.

Biçimsel olarak bu görüş şöyle ifade edilebilir (bkz. Yıldırım, 1971, Ch. 8, s. 92 - 105, özellikle s. 92 - 98):

E

H › E

O halde, H

Hipotez-Buluşu görüşünü aşağıda örneklendiriyoruz:

E: Bir balık türüne ait fosiller zamanımızda bir ülkenin iç kesimlerinde bulunmuştur.

H › E: İç kesimlerinde balık fosili bulunan her ülkenin bu kesimleri çok eskiden deniz olmuş olsaydı, zamanımızda sözü geçen ülkenin iç kesimlerinde bulunan balık fosilleri açıklanmış olurdu.

O halde,

H: İç kesimlerinde balık fosili bulunan her ülkenin bu kesimleri çok eskiden deniz idi.

Dikkat edilirse H’de geçen “deniz” terimi E’de bulunmamaktadır. Bu durumda H’nin E’nin ifade ettiği şaşırtıcı olguyu açıklayan bir hipotez olduğu söylenebilir. Hipotez-Buluşu görüşünde, hipotez olarak kabul edilen her önerme (kalıcı olarak kabul edilebilmesi için) Hipotezli-Tümdengelimsel biçimde sınanıp pekiştirilmelidir. Sınama sonucunda çürütülen hipotez ise ret edilmelidir.