ORTA ASYA TÜRK TARİHİ Dersi TÜRKİSTAN HANLIKLARI soru detayı:
SORU:
Hive Hanlığı’nın 1740 – 1804 yılları arasındaki siyasi yapısı nasıldır?
CEVAP:
1740 yılında ise Buhara Hanlığı’nı müteakip Hive Hanlığı üzerine yürüyen Nadir Şah, Arapşahîler Hanedanı’na son verdiği gibi hanlık da büyük bir yıkıma uğramıştır. Nadir Şah, Hive hanını öldürüp ülkeyi itaat altına aldıktan sonra İranlı ve Rus esirleri serbest bırakmış ve halktan vergi toplamıştır. Ayrılmadan önce de kendisine daima sadık kalmış olan Buhara hanının yeğeni Tahir’i Harezm hanı olarak atamıştır. Ne var ki, Nadir Şah’ın atadığı, üstelik de ülke dışından biri olan yeni hanı Hive Hanlığı halkı kabullenmemiş, özellikle Nadir Şah’ın 1747 yılında öldürülmesinden sonra hanlık kabileleri birbiriyle üstünlük mücadelesine başlamıştır. Bu dönemde, Tahir Han’dan Kongrat kabilesinin reisi İltüzer’in kendisini 1804’te han ilan etmesine kadar hanlık tahtına 21 kişi geçmiştir. Bu dönemde hanlar soyluların elinde kukladan başka bir şey değildi. Han devlet işlerine karıştırılmaz, sadece alınan kararları onaylayıcı bir rol oynardı. Yaklaşık 65 yıl süren kukla hanlar döneminde hanlıkta merkezî yönetim ciddi zaafa uğramış, kabileler arasında kanlı mücadeleler olmuş, halk ise şehirleri terk edip başta komşu Buhara Hanlığı olmak üzere başka yerlere göç etmişlerdir.