OSMANLI TARİHİ (1876-1918) Dersi İMPARATORLUKLARIN TASFİYESİ: I. DÜNYA SAVAŞI soru detayı:

CEVAP:

Ermenilerin tehciri, Osmanlı siyasî sınırları içinde yer alan bugünkü Suriye ve Irak’ın kuzey bölgelerine yapılmıştır. Türk ordusunda asker olarak hizmet eden Ermenilerin aileleri bulundukları vilayet
dâhilinde yer değiştirmişler ve güney bölgelerine sevk edilmemişlerdir. Ayrıca, memur, milletvekili aileleri, hasta, sakat kişiler ve hizmetine ihtiyaç duyulanlar ilk anda sevk edilmemişlerdir. Tehcir işlemi 1917 yılına kadar devam etmiş, bu tarihten sonra sevk olmamıştır. Osmanlı Devleti’nin güney bölgelerinde (Suriye ve Irak’ın kuzeyi) yaklaşık 500.000 Ermeni iskân edilmiştir. Anadolu içinde yer değiştiren Ermeni vatandaşlar da olmuştur. Sonuçta, yurt dışına gidenlerle beraber yaklaşık 700.000-800.000 kişi sevk işleminden etkilenmiştir. Tehcirde hayatını kaybeden Ermeniler için en önemli ölüm sebebi salgın hastalıklar olmuştur. Ayrıca, ola çıkan Ermeni kafilelerine yağma ve gasp amaçlı çete saldırıları da söz konusu olmuştur. Bazı aksaklıkların yaşanması ve Ermenilerin can ve mal güvenliğini sağlamakla yükümlü bazı görevlilerin ihmal ve suiistimalde bulunmaları ve ferdî suçların yaşanması neticesinde Hükümet 1915 sonbaharında Soruşturma Heyetleri görevlendirmiş ve ardından Divan-ı Harb’ler oluşturulmuştur. Burada yargılanan 1.667 kişiden bazıları idam cezası alırken, pek çok kişi de suçunun ağırlığına göre hapis, işten çıkarma vs. gibi cezalar almıştır. 1915-1916 yargılamaları olarak bilinen bu süreç, Osmanlı Hükümetinin vatandaşlarının mal ve canlarını korumak ve sevkin sorunsuz gerçekleşmesi hususundaki yaklaşım ve samimiyetini göstermektedir. Birinci Dünya Savaşı olaylarında firar ederek Kafkasya’ya giden ve burada hayatını kaybedenler de dâhil 250.000-300.000 kadar Ermeni kaybı olduğunu söylemek mümkündür. Savaş esnasında kuşkusuz en büyük sıkıntıyı siviller yaşamışlardır. Bu durum, özellikle Doğu Anadolu Müslümanları için de geçerlidir. Savaş yıllarında ve daha sonra Milli Mücadele döneminde yüz binlerce Müslüman komite saldırıları neticesinde göç etmek zorunda kalmış ve hayatlarını kaybetmişlerdir. Unutulmamalıdır ki; 1915 yılında yaşanan tehcir, savaş esnasındaki isyan, komite faaliyetleri, ülke güvenliği ve bütünlüğünün tehdit edilmesi üzerine gerçekleşmiştir.