SORU: I. Köktürk Kağanlığı’nın yazışma dili hakkında neler söylenebilir?
CEVAP: • Orhun yazıtlarının da yazısı olan Türk-Runik (Orhun, Köktürk) yazısının ne zaman düzenlendiği, hangi tarihten itibaren kullanıldığı kesin olarak bilinmemektedir. • Türklerin siyasî bir güç olarak ortaya çıkışları, I. Türk Kağanlığı ile VI. yy’ın ortalarında olmuştur, ancak bu Kağanlığa ait Türk dili ile yazılmış herhangi bir belge bulunmamaktadır. • 552 yılında kurulan I. Köktürk Kağanlığı döneminde resmî yazışma dilinin Türkçe olduğu şüphelidir. • Bu şüpheyi doğuran, Moğol Halk Cumhuriyeti’nin Arhangay (Kuzey Hangay) bölgesinde bulunan Köktürklerden kalma en eski yazıt olan Bugut yazıtıdır. • 581’de dikilen ve I. Köktürk Kağanlığı dönemini anlatan bu yazıt, Sogd alfabesi ile Sogdça yazılmıştır. Ancak bu, I. Kağanlık döneminde Türklerin resmî yazışma dilinin Sogdça olduğu anlamına gelmez. • Bizans kaynaklarında verilen bilgiye göre, 568 yılında İştemi’nin Bizans İmparatoru II. İustinianos’a elçilik heyetiyle “İskit harflerine” benzer harflerle yazılmış bir mektup gönderdiği söyleniyor. Bu bilgi, Bugut yazıtının yazıldığı dönemin öncesine aittir. • Ancak bugüne kadar İskit yazısı, bilim dünyasında bilinen bir yazı değildir. Onun için kaynaklarda geçen bu ifadenin altında başka gerçekler aranmalıdır. • Bir gerçek de Türklerin I. Kağanlık döneminde, yazışma dillerinin olmasıdır. Yalnız bu dilin Türkçe mi yoksa başka bir dil mi olduğu konusu halen gizemini korumaktadır.
