XIX. YÜZYIL TÜRK DÜNYASI Dersi KAZAK MODERNLEŞMESİ soru detayı:

CEVAP:

XIX. yüzyılın ikinci yarısında bu yabancılaşmış aydın grubu ile geniş halk kitlesi arasındaki kopukluk, daha ılımlı bir aydın grubu tarafından giderilmeye başlandı. Batı ve Kazak kültürlerini sentez etmeye çalışan bu grubun en tipik örneği
Ibıray Altınsarin’dir (1841-1887). Rus-Kazak öğretmen okulunu bitiren Altınsarin iyi bir pedagog olarak yetişti ve Kazakları aydınlatmayı kendine görev bildi. İlk Kazak aydınlarından biri olmanın yanısıra folklorcu, sosyal aktivist ve yazardı. Seküler eğitimin destekçisi olan Altınsarin, Ahmet Baytursın gibi pek çok XX. yüzyıl Kazak aydınını etkiledi. 1887’de kadınların eğitim görmesi için girişim yaptıysa da hükümetten destek görmedi. Fakat ölümünden iki yıl sonra 1891’de Turgay’da ilk kız okulu açıldı. Altınsarin bir Kazak milliyetçisi idi ve Kazakların ayrı bir millet olduğuna inanmıştı. Resmi muamele yazılarını ilk defa Kazakça yazmış ve edebî Kazakçanın gelişmesi için uğraşmıştır. Kazak aydınlarının Ruslara en yakın olanlarından birisi olan Altınsarin, Rusların Hıristiyanlaştırma ve göç politikalarını eleştirmiştir. Altınsarin, Orenburgskiy Listok gazetesinde Kazak bozkırına Rus köylülerinin sevk ve iskan edilmesine karşı makaleler yazmıştır. Bu meseleye dair Rus projeleriyle ilgili olarak “böyle vahşi
projeleri görüp işitince insan ne yapacağını bilmez, şaşırır ve elleri düşer” demiştir. Altınsarin İslamiyeti öğretmek için Kazak dili kullananların da birincisi oldu. Bu konuda Tatarlardan etkilenmişti; 1883’de Kazan’da bastırdığı eserinin önsözünde: “Tatar Türkleri, Kur’an ve Hadisin lüzumlu olan emirlerini kendi dillerine çevirerek halkın anlayacağı bir dille kitaplar neşrederek, din ilimlerini kendi yurtlarında yaydılar” diyordu.